نشانه‌شناسی تصویر زنان بزه‌دیده در فیلم‌های سینمایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری حقوق کیفری و جرم‌شناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.

چکیده

بز‌ه‌دیدگی زنان به‌عنوان یکی از مسائل مهم در مطالعات علوم جنایی در فیلم‌های سینمایی ایران مورد توجه قرار گرفته است. با توجه به نقش رسانه‌ها در شکل‌دهی به باورهای عمومی در مورد بزهکاری و بزه‌دیدگی، این پژوهش با استفاده از روش کیفیِ نشانه‌شناسی و با تأکید بر مدل سوسور درصدد است تا ضمن نمونه‌گیری هدفمند، تصویر زنان بزه‌دیده را در فیلم‌های سینمایی «مستانه»، «لانتوری»، «مَلی و راه‌های نرفته‌اش» و «مغزهای کوچک زنگ‌زده» بررسی کند. بر اساس یافته‌های حاصل از نشانه‌شناسی در فیلم‌های مورد مطالعه، از یک‌سو، ارتکاب جرم علیه زنان توسط مردان انجام می‌شود و از سوی دیگر، میان قوی یا ضعیف بودن زنان و شدت بزه‌دیدگی ارتباط مستقیم و معنادار وجود دارد؛ بدین معنا که زنان منفعل و ضعیف قربانی خشونت خانگی و زنان فعال و قوی بزه‌دیده جرایمی چون تجاوز و اسیدپاشی می‌شوند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Semiology of Women victim's Image in Iranian Films

نویسندگان [English]

  • Hamidreza Daneshnari 1
  • Elnaz Nesari Javan 2
1 PhD in Criminal Law and Criminology, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
2 PhD student in Criminal Law and Criminology, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran
چکیده [English]

Female victimization as one of the most important issues in the field of forensic science studies has been considered in Iranian films. Given the role of the media in shaping public opinion, this study using qualitative semiology and emphasizing the Saussure's model seeks to capture the image of victimized women in "Mastaneh", "Lantouri", "Mali va rah haye narafteh ash" and the "maghzhaye kochak zang zade". Based on the semantic findings, the strong male / weak female stereotype is not fully represented in the representation of victimized women. In other words, the portrayal of victimized women in some films identifies them as effective social actors. However, the representation of crimes against women in the form of three crimes including acid spraying, rape and domestic violence shows it is a crime to commit acts of masculinity against women, and there is a direct relationship between the strengths / weaknesses of women and the severity of crime. There is a significant meaning that passive and weak women are victims of domestic violence and active and robust women are victims of crimes such as rape and acid spraying

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cinema
  • Female victimization
  • Patriarchy
  • Representation
  • Semiology
  • A cinematic reading of a victimized woman
استریناتی، دومینیک (1384)، مقدمه‌ای بر نظریه‌های فرهنگ عامه، ترجمۀ ثریا پاک‌نظر، تهران: انتشارات گام نو.
آسابرگر، آرتور (1379)، روش‌های تحلیل رسانه‌ها، ترجمه پرویز اجلالی، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات.
جنسن، آنتونی اف (1381)، پست مدرنیسم، هنر پست مدرن، ترجمه مجید گودرزی، تهران: انتشارات عصر هنر.
جوان‌جعفری بجنوردی، عبدالرضا؛ سیدزاده ثانی، سید مهدی؛ مالدار مشهدی، محدثه (1395)، «تیپ‌شناسی تطبیقی بزه‌دیدگی زنان افغانی و ایرانی ساکن مشهد»، مجله زن در توسعه و سیاست، دوره چهاردهم، شماره 2، ص 235- 254.
چندلر، دانیل (1386)، مبانی نشانه‌شناسی، ترجمه مهدی پارسا، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.
خالق‌پناه، کمال (1388)، «نشانه‌شناسی و تحلیل فیلم: بررسی نشانه‌شناختی فیلم لاک‌پشت‌ها هم پرواز می‌کنند»، فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، سال چهارم، شماره پیاپی 12، ص 163- 182.
داوودی، هما (1388)، «بزه‌دیده شناسی زنان و زمینه‌های مؤثر در کاهش جرایم»، فصلنامه فقه و حقوق خانواده، دوره 14، شماره 50، ص 1- 20.
دکسردی، والتر (1395)، جرم‌شناسی انتقادی معاصر، ترجمه مهرداد رایجیان اصلی و حمیدرضا دانش ناری، چاپ دوم، تهران: انتشارات دادگستر.
دوبووار، سیمون (1385)، جنس دوم، ترجمه قاسم صنعوی، جلد دوم، چاپ هفتم، تهران: انتشارات توس.
دووینیو، ژان (1386)، جامعه‌شناسی هنر، ترجمه مهدی سحابی، تهران: نشر مرکز.
راودراد، اعظم؛ صدیقی خویدکی، ملکه ( 1385)، «تصویر زن در آثار سینمایی رخشان بنی اعتماد»، علوم اجتماعی، مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شماره 6، ص 31- 56.
راودراد، اعظم؛ هومن، نیلوفر (۱۳۹۷)، «تحلیل نشانه‎شناختی بازنمایی تروریسم در سینمای هالیوود، قبل و بعد از ۱۱ سپتامبر»، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دوره هفتم، شماره ۱، ص 83- 105.
روسک، ژوزف؛ رولند، وارن (1350)، مقدمهای بر جامعه‌شناسی، ترجمه بهروز نبوی و احمد کریمی، تهران: مؤسسه عالی حسابداری.
رایجیان اصلی، مهرداد (1392)، «تحلیل بزه‌دیده‌شناسانه اسیدپاشی: با نگاهی به پرونده آمنه بهرامی نوا»، پژوهش حقوق کیفری، سال دوم، شماره چهارم، ص 9- 32.
 رضوانی، سودابه، غنی‌زاده بافقی، مریم (1398)، «خانه‌های امن به مثابه درمانگاه زنان خشونت‌دیده خانگی»، مجله حقوقی دادگستری، دوره 83، شماره 106، ص 143- 167.
سجودی، فرزان (1398)، نشانه‌شناسی کاربردی، تهران: انتشارات قصه.
سلیمی، علی؛ داوری، محمد (1394)، جامعه‌شناسی کجروی، چاپ پنجم، قم: انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
سولیوان، تام او؛ هارتلی، جان؛ ساندرز، دانی؛ و فیسک، جان (1385)، مفاهیم کلیدی: ارتباطات، ترجمه میرحسن رییس‌زاده، تهران: نشر فصل نو.
سیدامامی، کاووس (1386)، پژوهش در علوم سیاسی، رویکردهای اثبات‌گرا، تفسیری و انتقادی، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
صفری، فاطمه (1388)، «تحلیل نشانه‌شناختی نهادهای اجتماعی در سینمای رسول صدرعاملی»، مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره نهم، شماره 1 و 2، ص 102-126.
ضمیران، محمد (1382)، درآمدی بر نشانه­ شناسی هنر، تهران: نشر قصه.
غلاملو، جمشید (1399)، محکومیت بی‌گناهان، رویکرد میان‌رشته‌ای به ادله اثبات کیفری، چاپ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
فرجیها، محمد؛ آذری، هاجر (1390)، «حمایت کیفری از زنان قربانی تجاوز به عنف در حقوق ایران»، فصلنامه رفاه اجتماعی، دوره 11، شماره 40، ص 287- 314.
فرجیها، محمد، الله‌وردی، فرهاد (1393)، «جرم‌انگاری رسانه‌ای: رمزگذاری و رمزگشایی مستند شوک»، جهانی رسانه، دوره 9، شماره 1، ص 1- 17.
فیلک، اووه (1391)، درآمدی بر روش تحقیق کیفی، ترجمۀ هادی جلیلی، چاپ پنجم، تهران: نشرنی.
کرد علیوند، روح الدین، رضوانی، سودابه (1398)، جرم‌شناسی خبرساز، در دائره المعارف علوم جنایی، کتاب چهارم، زیرنظر علی حسین نجفی ابرندآبادی، تهران: نشر میزان.
گرت، استفانی (1380)، جامعه‌شناسی جنسیت، ترجمه کتایون بقایی، چاپ اول، تهران: انتشارات نشر دیگر.
گیدنز، آنتونی، برد، کارن (1386)، جامعه‌شناسی، ترجمۀ حسن چاوشیان، چاپ اول، تهران: نشر نی.
میشل، آندره (1383)، جنبش زنان: فمنیسم، ترجمه هما زنجانی‎زاده، مشهد: نشر نیکا.
ناظم، فتاح (1387)، «یادگیری سازمانی در دانشگاه آزاد اسلامی»، فصلنامه اندیشه‌های تازه در علوم تربیتی، سال سوم، شماره چهارم، ص 115- 138.
نجفی ابرندآبادی، علی حسین (1390)، مباحثی در علوم جنایی، به کوشش شهرام ابراهیمی، ویراست ششم دسترس‌پذیر در: Lawtest.ir
همو (1387)، مختصر جرم‌شناسی، خلاصه مباحث و تقریرات جرم‌شناسی، به کوشش مجتبی جعفری دسترس‌پذیر در: Lawtest.ir
همو (1397)، جرم‌شناسی در آغاز هزاره سوم، دیباچه بر ویراست سوم، دانشنامه جرم‌شناسی، چاپ پنجم، تهران: گنج دانش.
همو (1397)، درآمدی بر جرم‌شناسی انتقادی و گونه‌های آن، دانشنامه جرم‌شناسی محکومان، به کوشش عباس شیری، تهران: نشر میزان.
نزاکتی، فرزانه؛ درخشه، جلال (1390)، «رمزگشایی اسطوره در نظام‌های نشانه‌ای»، نامه پژوهش فرهنگی، سال دوازدهم، شماره سیزدهم، ص 77- 96.
نهاوندی، مریم (1386)، پژوهش کیفی در باب خشونت علیه زنان، در مجموعۀ مقالات همایش زن و پژوهش، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات دانشگاه تهران.
ولد، جرج؛ برنارد، توماس؛ اسنیپس، جفری (1394)، جرم‌شناسی نظری، ترجمه علی شجاعی، تهران: انتشارات دادگستر.
یتمن، آنا (1381)، تجدیدنظرهای فرامدرنی در سیاست، ترجمۀ مریم وتر، تهران: انتشارات کویر.
Braithwaite, J. (2003), Does restorative justice work? In G. Johnstone (Ed.), A restorative justice reader: Texts, sources, context (pp. 320-352). Cullompton, United Kimgdom: Willan
Davis, Land et al (2002), Introducing Cultural and Media Studies, Palgrave Publication.
Fisk G. (1987), Television culture, Routledge Publication, London
Garver-Apgar, C. E., Gangestad, S. W., & Simpson, J. A. (2007). Women’s perceptions of men’s sexual coerciveness change across the menstrual cycle. Acta Psychologica Sinica, 39, 536–540.
Johnstone, G. (Ed.). (2003), A restorative justice reader: Texts, sources, context. Cullompton, United Kingdom: Willan
Metz, Christian and Michel Taylor (2012),  Film Language: A Semiotics of the Cinema, University of Chicago Press; Univ of Chicago edition
Ruether, Rosemary Radford. (1975), New Woman, New Earth: Sexist Ideologies and Human Liberation. New York, NY, USA: Seabury Press.
Saussure, Ferdinand de (1983), Course in General Linguistics, London, Duckworth
Smith, M. D. Patriarchal ideology and wife beating: A test of a feminist hypothesis. Violence and Victims, 5(4),1990, p 257-273
Swan, S. C., & Sullivan, T. P. (2009), The resource utilization of women who use violence in intimate relationships. Journal of Interpersonal Violence, 24(6), 940-958.
Stam, Robert; Burgoyne, Robert; Flitterman-Lewis, Sandy (1992), New vocabularies in film semiotics: structuralism, poststructuralism,  and beyond. London and New York: Routledge
Titscher, S. (2005), Methodof Text and Discourse Analysis, Sage Publication, London.