مستی به مثابه رافع مسئولیت کیفری؛ ابهام ناموجه در سیاست جنایی تقنینی با تاکید بر فقه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه فقه و حقوق دانشگاه میبد

2 دانشجوی دکتری حقوق جزا دانشگاه میبد

چکیده

کیفر بر شخصی تحمیل می­شود که مقتضیِ آن، موجود باشد و موانع آن، مفقود. مستی، اجماعاً و اجمالاً مانع (رافع) مسئولیت کیفری است. انتظار می‌رفت که قانون‌گذار با ابتنای بر فقه (منبع اصلی تقنیین)، تمام شقوق این رافعیت را بیان می‌نمود. در سیاست جنایی تقنینی کشور ما دسته‌بندی مستی به انواع مختلف تعمدی، آگاهانه، اتفاقی، مزمن و اضطراری و اختلاف احکام برخی از آنها در هر یک از ابواب حدود، قصاص، دیات و تعزیرات و نیز تعیین حکم مربوط، مورد توجه شایسته قرار نگرفته است.برخی از ابهامات تقنینی به دلیل تکرار بی‌سبب احکام در یک موضوع با عبارات مختلف که ناشی از عدم رعایت موارد شکلی بوده و موجب برداشت‌های متفاوت است. پاره‌ای دیگر از جهت نقص یا اجمال است. رابطه مستی و ارتکاب جرایم حدی و تعیین ملاک واحد، از جمله موارد نقص و نیز حکم به تعزیر بدون تعیین مرجع آن در صورت غیرعمدی شمردن جرم از موارد ابهام است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Drunkenness as a Waiver of Criminal Responsibility; Unjustified Ambiguity in Legislative Criminal Policy with Emphasis on Jurisprudence

نویسندگان [English]

  • Ardavan Arzhang 1
  • mohammad hosain shaker 2
1 Associate Professor of Law, Ayatollah Haeri University, Meybod, Yazd
2 PhD student of Meybod University Criminal Law
چکیده [English]

Punishment is imposed on a person whose appropriateness exists and whose obstacles are missing. Drunkenness, unanimously and concisely prevents (removes) criminal responsibility. It was expected that the legislature, based on jurisprudence, would express all the flaws of this supremacy. In the legislative criminal of Iran, the classification of drunkenness into different types and the differences of the rulings of some of them in each of the chapters and also determining the relevant sentence have not been given due attention. Some legislative ambiguities are due to the unreasonable repetition of rulings in a subject with different expressions, which is due to non-observance of formal cases and leads to different interpretations.The other part is defective or concise. The relationship between drunkenness and committing certain crimes and determining a single criterion, including cases of defects, as well as the sentence of ta'zir without determining its reference, is one of ambiguous if the crime is considered unintentional.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Drunkenness
  • Criminal liability
  • Legislative criminal policy
  • Islamic Penal Code
ابن براج، قاضى، عبد العزیز (1406ق)، المهذب، چاپ اول، 2 جلد، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
ابن زهره، حمزةبن‌على (1417ق)، غنیة النزوع، چاپ 1، قم: مؤسسه امام صادق(ع).
اردبیلی، محمد­علی (1392)، حقوق جزای عمومی، چاپ 30 ، تهران: میزان.
آقایی جنت­مکان، حسین (1391)، حقوق کیفری عمومی، چاپ 2، تهران: جنگل.
آقایی‌نیا، حسین (1396)، جرایم علیه اشخاص (جنایات)، چاپ16، تهران: میزان.
بجنوردى، سید حسن (1377)، القواعد الفقهیة، چاپ 1، قم: الهادی.
پاد، ابراهیم (1352)، حقوق کیفری اختصاصی، جلد1، چاپ3، تهران: دانشکده حقوق و علوم سیاسی.
پوربافرانی، حسن (1388)، جرایم علیه اشخاص، چاپ1، صدمات جسمانی، تهران: جنگل.
تبریزى، جوادبن‌على (1428ق)، تنقیح مبانی‌الأحکام(‌الدیات)، چاپ1، قم: دارالصدیقة الشهیدة(س).
جزایری، عباس (1387)، «بررسی جایگاه مستی در ق.م.ا»، پیام آموزش، شماره34، سال 78، ص 30-15.
جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1388)، «مبسوط در ترمینولوؤی حقوق»، جلد 3، چ4، تهران: کتابخانه گنج دانش.
حاجی ده­آبادی، احمد (1387)، «قتل در حال مستی؛جرم در حال مستی»، تحقیقات حقوقی، شماره 48، ص 396-347.
حرّعاملى، محمدبن‌حسن (1403ق)، الفوائد الطوسیة، چاپ1، قم: چاپخانه علمیه.
حلّى، ابن‌ادریس (1410)، السرائر، چاپ2، قم: انتشارات اسلامى.
حلّى، جعفر بن ‌زهدرى (1428)، إیضاح ترددات الشرائع، چاپ3، قم: کتابخانه آیةالله مرعشى نجفى.
حلی(علامه)، حسن بن یوسف (1413)، قواعد الأحکام، چاپ1، قم: انتشارات اسلامى.
ــــــــــــــــــــــــــــ (1420)، تحریرالأحکام، چاپ1، قم: مؤسسه امام صادق(علیه السلام).
ــــــــــــــــــــــــــــ (1421)، تلخیص المرام‌، چاپ1، قم: انتشارات اسلامى‌.
حلی (محقق)، جعفربن‌حسن (1408)، شرائع الإسلام، چاپ3، قم: اسماعیلیان.
زراعت، عباس (1393)، شرح مختصر قانون مجازات اسلامی 1392، جلد1، چاپ3، تهران: ققنوس.
ژرژ لواسور، مترجم: علی‌حسین نجفی (1371)، «سیاست جنایی»، تحقیقات حقوقی، شماره 116،  395-436.
ستوده، هدایت­الله (1385)، آسیب­شناسی اجتماعی (جامعه­شناسی انحرافات)، چاپ17، تهران: آوای نو.
سعدى، ابوجیبر (1408ق)، القاموس الفقهی لغة و اصطلاحا، چاپ2، دمشق: دار الفکر.
سید مرتضى، على‌بن‌حسین (1415ق)، الانتصار، چاپ1، قم: انتشارات اسلامی.
صیمرى، مفلح بن حسن (حسین) (1420ق)، غایةالمرام، چاپ1، بیروت: دارالهادی‌.
طوسى، محمدبن‌حسن (1400ق)، النهایة، چاپ2، بیروت: دارالکتاب.
عاملى، شهیداول، محمدبن‌مکى (1414ق)، غایة المراد، جلد4، چاپ1، قم: انتشارات اسلامى‌.
عاملى، شهیدثانى، زین‌الدین‌بن‌على (1413ق)، مسالک الأفهام، چاپ1، قم: المعارف الإسلامیة.
علی­آبادی، عبدالحسین (۱۳۸۵)، حقوق جنایی، جلد1، چاپ4، تهران: انتشارات فردوسی.
عمیدى، سید عمیدالدین‌بن‌محمد (1416ق)، کنزالفوائد، چاپ 1، انتشارات اسلامى.
فاضل هندى، محمدبن‌حسن (1416ق)، کشف اللثام، چاپ1، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
فرطوسى ‌حویزى، حسین (1416ق)، التوضیح النافع، چاپ1، قم: انتشارات اسلامى.
فیض­زاده خراسانی، علی (1381)، «سوء مصرف مواد»، فصلنامه رفاه اجتماعی، شماره 4، ص 143-135.
محمود ‌عبدالرحمان (بی‌تا)، معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهیة، چاپ 3.
مدنى کاشانى، حاج ‌آقا رضا (1410ق)، کتاب القصاص، چاپ2، قم: انتشارات اسلامی.
مراغى، سید میرعبدالفتاح (1417)، العناوین، قم: انتشارات اسلامی.
مرعشى‌نجفى، سیدشهاب‌الدین (1415ق)، القصاص، چاپ1، قم: کتابخانه آیة‌الله مرعشى نجفى.
مزروعی، رسول (1394)، شرح مبسوط ق.م.ا مصوب 1392، قصاص، چاپ1، قم: دایره المعارف فقه.
مشکینى، میرزاعلى (بی‌تا)، مصطلحات الفقه.
معین، محمد (1376)، فرهنگ فارسی، جلد3، چاپ11، تهران: امیرکبیر.
مفید، محمّد بن محمد (1413ق)، المقنعة، چاپ1، قم:کنگره جهانى هزاره شیخ مفید.
موسوى اردبیلى، سید عبدالکریم (1427ق)، فقه الحدود و التعزیرات، چاپ2، قم: جامعة المفید.
‌موسوی‌ خمینى، سیدروح‌الله (1425ق)، تحریر‌الوسیلة، چاپ1، قم: دارالعلم.
موسوی‌ خویى، سید ابوالقاسم (1422ق)، مبانی تکملة المنهاج، چاپ1، قم: مؤسسة آثار الإمام الخوئی.
میرمحمد صادقی، حسین (1392)، جرایم علیه اشخاص، چاپ11، تهران: میزان.
نجفى، محمد حسن (1404ق)، جواهرالکلام، جلد42، چاپ7، بیروت: دار إحیاءالتراث.
نجفی ­ابرندآبادی، علی­حسین و حمید هاشم­بیگی (1390)، دانشنامة جرم­شناسی، چاپ2، تهران: گنج دانش.
نوربها، رضا (1383)، نگاهی به قانون مجازات اسلامی، چاپ2، تهران: میزان.