نقد رویکرد قانون‌گذار کیفری ایران در نحوة انتساب رفتار مجرمانه به اشخاص حقوقی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق کیفری و جرم شناسی دانشگاه شهید بهشتی

2 استادیار دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری

چکیده

مسئولیت کیفری «اشخاص حقوقی» در نظام حقوق کیفری ایران، منطبق با واقعیت‌های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی دچار تحولاتی شده که اندیشة قانون‌گذار را به جرم‌انگاری رفتارهای ایشان گرایش داده است. به‌طور سنتی، همة جرایم دارای سه عنصر قانونی، روانی و مادی هستند که برای مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی نیز اثبات و احراز هرکدام ضروری است. این مقاله با رویکردی تحلیلی و توصیفی به بیان ارکان سازندة جرایم این دسته از اشخاص و نیز بررسی امکان شروع به ارتکاب جرم، مشارکت و معاونت توسط آن‌ها و برخی کاستی‌ها در این زمینه می‌پردازد. مطالعة حاضر حکایت از این دارد که ارتکاب جرم توسط این اشخاص در نظام حقوق کیفری ایران، وابستگی تام به اعمال مدیران و مسئولان اداره‌کنندة آن دارد. از این رو، جرایم ارتکابی اشخاص حقوقی، تابعی از رفتار مجرمانة اشخاص حقیقیِ مرتکب جرم است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Criticizing the Iranian Criminal Legislator’s Attitude Concerning how Criminal Conduct is Supposed to be Attributed to Legal Entities

نویسندگان [English]

  • Amin Nikoomanzari 1
  • Farid Mohseni 2
1 Ph.D Student of criminal law and criminology, Shahid Beheshti University
2 Assistant Professor, University of Judicial Sciences and Administrative Services.
چکیده [English]

Regarding the criminal liability “legal persons” in the Iranian criminal legal system, there have been some changes  according to the social, political, economic and cultural realities, which  have turned legislators’ attention and thoughts to criminalization of legal entities’ conduct. Traditionally, crimes consist of three elements: legal, psychological and material that are essential to be realized and proved for the criminal liability of legal persons. The current study states the fact that the crimes committed by these persons in the Iranian criminal justice system are totally dependent on the deeds of their managers and administrators. Hence, the crimes committed by legal entities can be considered as a function of criminal behavior of real persons.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Legal persons
  • Legal representative
  • Elements of the crimes
  • Criminal conduct
  • Islamic penalty
اردبیلی، محمدعلی (1393)، حقوق جزای عمومی، چاپ سی و دوم، جلد دوم، تهران: نشر میزان.
اکبری، مسعود و قناد، فاطمه (1394)، «مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی در حال تصفیه»، نشریه حقوق دادگستری، شمارۀ 91، ص 56-37.
توجهی، عبدالعلی (1394)، آسیب‌شناسی قانون مجازات اسلامی 1392، چاپ اول، تهران: نشر مرکز مطبوعات و انتشارات قوة قضاییه.
پوربافرانی، حسن و سیفی، مهدیه (1394)، «گونه‌شناسی مجازات شخص حقوقی»، نشریة آموزه‌های حقوق کیفری، شمارة 9، ص 128-101.
حسنی، محمدحسن (1388)، «مطالعة تطبیقی مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی در قتل و صدمات بدنی در حقوق ایران و استرالیا»، رسالة دکتری دانشگاه شهید بهشتی.
خاطری، برهان (1387)، فرآیند تکوین جرم، چاپ اول، تهران: نشر خرسندی.
روح‌الامینی، محمود،«دگرگونی‌های مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی در نظام حقوقی فرانسه»، مجلة فقه و حقوق، سال چهارم، شماره 16، ص 159-117.
زبیر، اولریش (1390)، جرایم رایانه‌ای، ترجمة محمدعلی نوری، چاپ دوم، انتشارات گنج دانش.
زراعت، عباس (1391)، حقوق کیفری اقتصادی، چاپ اول، تهران: انتشارات جنگل.
زراعت، عباس (1392)، حقوق جزای عمومی 1 و 2، چاپ اول، جلد اول، تهران: نشر جنگل.
زراعت، عباس (1392)، شرح مختصر قانون مجازات اسلامی، چاپ اول، تهران: نشر ققنوس.
زراعت، عباس (1393)، شرح مبسوط قانون مجازات اسلامی، جلد دوم، تهران: نشر جاودانه.
 
شامبیاتی، هوشنگ (1380)، حقوق جزای عمومی، جلد 2، چاپ دهم، تهران: انتشارات ژوبین.
شریفی محسن و حبیب‌زاده جعفر،«دگرگونی‌های مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی در ایران»، مجلة حقوقی دادگستری، شمارة 82، ص 159-117.
شریفی، محسن، و حبیب­زاده جعفر (1392)، «انتساب مسئولیت کیفری به اشخاص حقوقی در نظام کیفری ایران و انگلستان»، نشریة آموزه‌های حقوق کیفری، شمارة 6، پاییز- زمستان، ص 88-57.
شریفی، محسن (1394)، مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی در حقوق ایران و انگلستان، چاپ اول، تهران: نشر میزان.
صفار، محمد جواد، (1390)، شخصیت حقوقی، چاپ اول، تهران: انتشارات بهنامی.
فرج‌الهی، رضا (1388)، مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی در حقوق فرانسه، چاپ اول، تهران: نشر میزان.
فتحی، محمدجواد (1391)،  «ارائة معیار تشخیص جرایم ناتمام»، نشریة حقوقی دادگستری، شمارة 77، ص 33-9.
قاسمی، ناصر (1391)، حقوق کیفری محیط‌زیست، چاپ اول، تهران: نشر خرسندی.
مصدق، محمد (1392)، شرح قانون مجازات اسلامی با رویکرد کاربردی، چاپ اول، تهران: نشر جنگل.
میرمحمد صادقی، حسین (1390)، تحلیل مبانی حقوق جزای عمومی، چاپ اول، تهران: نشر جنگل.
میرمحمد صادقی، حسین (1392)، جرایم علیه اشخاص، چاپ دوازدهم، تهران: نشر میزان.
میرمحمد صادقی، حسین (1392)، جرایم علیه آسایش و امنیت عمومی، چاپ دوازدهم، تهران: نشر میزان.
محسنی فرید (1389)، «تحولات مسئولیت کیفری شرکت‌ها (از نظر تا عمل)»، نشریة دیدگاه‌های حقوق قضایی، شمارة 51، ص 31-1.
محسنی، فرید (1391)، «جرایم شرکتی از دیدگاه جرم‌شناختی»، نشریة دیدگاه حقوق قضایی، شماره 59، ص 156-131.
موسوی مجاب، سید درید و رفیع‌زاده، علی (1394)، «دامنة مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی در قانون مجازات اسلامی»، نشریة پژوهش حقوق کیفری، شمارة سیزدهم، ص 169-14.
موسوی مجاب، سید درید و رفیع‌زاده، علی (1394)، «ضمانت اجراهای جرایم اشخاص حقوقی در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392»، نشریة دیدگاه‌های حقوق قضایی، شمارة 69، ص 206-185.
Freiberg, Arie (2000), Sentencing white Collar crime, retrieved: in 2012/4/2,
in:http//www.aic.gov.an
Hetzer, Wolfang (2007), Corruption as Bussiness Practic? Corporate Criminal Liability in the European Union.
Husak,Douglas N., (1995), ”The Nature and Justifiability of No consummate Offence”, Arizona Law Review,Vol37, ,p213
Newburn, Tim (2007), Criminology, 1st ed.USA, Willan Publishing.
Nanda, Ved P., (2011), Corporate Criminal Liabilityin the United State,Spring science & Business Media B. V.
Price, Merlyn, Norris, Dona M (2009), White Collar crime: Corporate and Securities and commodity fraud, Journal of the Amercan Academy of Psychiatry and the Law Online, vol.37,No.4.
Sahlool, Jalal Hashim, (2013), Corporate Criminal Liability: A comparision between the law in the United States and Saudi, thesis of phd, University of Kansas, Apr. 1.
Sepiwall,Amy, (2015), Crossing The Fault Line in Corporate Criminal Law,Journal of Corporation Law,Winter, Issue2
Uhiman, David, (2015), The Pendelum Swing: Reconsidering Corporate Criminal prosecution, UC David law Review, No4.
Wells, Celia (2011), Corporate Criminal Liability in England and Wales, Present and Future, Springer Science &Business Media B.V.