قانون‌گذاری و قانون‌مداری با مطالعه‌ی انتقادیِ حقوق کیفری افغانستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

پژوهشگر مؤسسه‌ی ماکس پلانک برای حقوق کیفری خارجی و بین‌المللی

چکیده

نوشتگان کیفری فارسی‌‌زبان کمتر به چیستی و دسته‌‌بندی لوازم اصل قانون‌‌مداریِ جرایم و مجازات‌‌ها پرداخته و قانون‌‌گذاران نظام‌‌های حقوقیِ این حوزه‌‌ی زبانی نیز کمتر به این لوازم التزام داشته‌‌اند. این مقاله بر آن است تا در گام نخست، با کمک گرفتن از چند نظام حقوقی دیگر، چیستی و دسته‌‌بندی این لوازم را باز شناساند و در گام دوم نیز میزان التزام به این لوازم را در نظام قانون‌‌گذاریِ مورد مطالعه‌‌اش، افغانستان، ارزیابی کند. در این مقاله خواهیم دید که گرچه اصل قانون‌مداری به بهترین شکل در قانون اساسی افغانستان تضمین شده، اما لوازم این اصل در قوانین عادیِ دهه‌های اخیر این کشور بازتابِ شایسته‌ای نیافته ‌است؛ به گونه‌ای که بسیاری از این قوانین لوازم این اصل را در «تعریف جرایم» و «تعیین جزاها» در قالب قوانینی نوشته، صریح، شفاف و منطبق بر معیارهای حقوقی و ادبی رعایت نکرده‌اند و بدین‌ترتیب موجبات نقض حقوق و آزادی‌های شهروندان، متروکه رها شدنِ خود و یا انحراف رویه‌ی قضایی را فراهم ساخته‌اند. بدین‌‌سان، در این مقاله، پس از باز شناساندن لوازم التزام به اصل قانون‌مداری و گوشزد نمودن تعهد منشعب از قانون اساسیِ قانون‌گذار افغانستان به التزام داشتن به این لوازم، مواردِ متنوعِ نقض این تعهد را در قوانین مختلف این کشور دسته‌بندی و اصلاح آن‌ها را پیشنهاد می‌‌کنیم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Legislation and Legality -- A Critical Study of Afghan Criminal Law

نویسنده [English]

  • Mohammad Sadr Touhid-Khaneh
Research fellow at Max Planck Institute for Foreign and International Criminal Law
چکیده [English]

Criminal law literature in the Persian language pays little attention to the nature and classification of the subordinate rules derived from, or to the implications of the principle of legality; and legislators of Persian speaking countries also feel less committed to these rules or implications of this principle. This article sheds light on the following aspects: firstly, it recognizes the nature and categorization of these implications with the help of comparative analyses with other selected legal systems, and secondly, it evaluates the commitment of the legislator, in the case of Afghanistan, to these implications. We will see that although the principle of legality is guaranteed in the best possible way in the Afghan Constitution, the legislation of this country in recent decades does not properly reflect the implications of this principle: several provisions do not respect the consequences of the principle in “defining” criminal behaviours and/or in “specifying” the relevant punishments, in the form of written, explicit, unequivocal laws, drafted in accordance with jurisprudential and literary standards. On the contrary, by violating the implications of the principle of legality, they have paved the way to violating human rights and freedoms, to be left abondened and inapplicable, or to cause deviations and faults in legal practice. After recognizing the implications of the principle and reminding the Afghan legislator of his constitutional obligation to respect them, this article categorizes a vast variety of numerous violations of the above obligation in different Afghan laws and provides suggestions on how to amend the laws in a way that they comply with the implications of the principle of legality and Afghan Constitution

کلیدواژه‌ها [English]

  • Principle of Legality of Crime and Punishment
  • Implications
  • Quality of Law
  • “Blank Check” Crimes
  • Unspecified Punishments
  • Afghanistan
  • Iran
  • Hanafi Jurisprudence
اردبیلی، محمد علی، ۱۳۹۴، حقوق جزای عمومی، جلد نخست، ویراست دوم، چاپ چهل و سوم، نشر میزان، تهران.
افتخار جهرمی، گودرز، ۱۳۷۸، «اصل قانونی بودن جرایم و مجازات»، مجله‌ی تحقیقات حقوقی دانشگاه شهید بهشتی، شماره‌ی ۲۵ و ۲۶، از صفحه‌ی ۷۹ تا ۱۰۲.
افراسیابی، محمد اسماعیل، ۱۳۸۲، حقوق جزای عمومی، جلد اول، چاپ چهارم، انتشارات فردوسی، تهران.
الهام، غلام‌حسین، و محسن برهانی، ۱۳۹۴، درآمدی بر حقوق جزای عمومی، جرم و مجرم،جلد اول، نشر میزان، تهران.
امینی، ولی الله، ۱۳۹۲، حقوق جزای عمومی، چاپ اول، انتشارات مستقبل، کابل.
برهانی، محسن و مریم نادری فرد، ۱۳۹۴، «تعزیرات منصوص شرعی؛ مفهوم فقهی و مصادیق قانونی»، فصلنامه‌ی پژوهش حقوق کیفری، شماره‌ی ۱۰، از صفحه‌ی ۸۹ تا ۱۱۲.
بشیریه، تهمورث، ۱۳۸۹، «حواله‌ی کیفری، بررسی کیفر جرم موضوع ماده‌ی ۵۱۶ قانون مجازات اسلامی»، آموزه‌های حقوقی، دانشگاه علوم اسلامی رضوی،شماره‌ی ۱۳، از صفحه‌ی ۳ تا ۱۴.
بیگ زاده، صفر، ۱۳۸۳، شیوه‌نامه‌ی نگارش قانون،دفتر مطالعات حقوقی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، تهران.
حبیب زاده، محمد جعفر، ۱۳۸۳، «مجازات عمل حرام و تعارض آن با قانون‌مداری در قانون اساسی ایران»، نشریه‌ی حقوق اساسی، شماره‌ی ۳، از صفحه‌ی ۹ تا ۲۴.
دانش، حفیظ‌ الله، ۱۳۹۳، حقوق جزای عمومی،جلد اول،چاپ اول، انتشارات سیرت، کابل.
دلماس‌ ـ مارتی، می‌ری، ۱۳۹۵، نظام‌های بزرگ سیاست جنایی، [در یک مجلد]، برگردان علی حسین نجفی ابرندآبادی، با اضافات و بازنگری‌شده، چاپ سوم، بنیاد حقوقی میزان، تهران.
صدر توحیدخانه،‌ محمد، ۱۳۸۸، «حقوق در چنبره‌ی دشمن ــ از سیاست آمریکایی جنگ با ترور تا نظریه‌ی آلمانی حقوق کیفری دشمنان»، تازه‌های علوم جنایی، مجموعه مقاله‌ها، زیر نظر علی حسین نجفی ابرند‌آبادی، بنیاد حقوقی میزان، تهران، از صفحه‌ی ۴۶۵ تا ۵۱۷.
صدر توحیدخانه، محمد، ۱۳۹۴، رهنمود ماکس پلانک برای حقوق جزای عمومی افغانستان، چاپ پنجم، هایدلبرگ و کابل.
صدر توحیدخانه، محمد، ۱۳۹۵، «اعتبار اصل قانونی بودن در حقوق کیفری افغانستان: مشکل‌ها و راه‌کارها»، فصلنامه‌ی پژوهش حقوق کیفری دانشگاه علامه‌ی طباطبایی، سال پنجم، شماره‌ی هفدهم، زمستان ۱۳۹۵، از صفحه‌ی ۱۵۵ تا ۱۸۸.
علامه، غلام‌ حیدر، عقرب ۱۳۸۶، «نقدی بر قانون جزای افغانستان از منظر اصل قانونی بودن جرایم و جزاها»، ماهنامه‌ی تخصصی، حقوقی و فرهنگی عدالت، ارگان نشراتی وزارت عدلیه‌ی جمهوری اسلامی افغانستان، سال نهم، شماره‌ی مسلسل ۵۷، بی صفحه.
علامه، غلام حیدر، ۱۳۹۴، حقوق جزای عمومی افغانستان، چاپ دوم، انتشارات دانشگاه ابن سینا، خدمات چاپ مقصودی، کابل.
الفیاض، محمد إسحاق (آیة الله الشیخ)، ۱۴۱۳ هـ. ق.، النظرة الخاطفة فی الاجتهاد، مؤسسة دار الکتاب، قم.
کلانتری، کیومرث، ۱۳۷۵، اصل قانونی بودن جرائم و مجازات‌ها در حقوق ایران، چاپ اول، دانشگاه مازندران، بابلسر.
محسنی، مرتضی، ۱۳۷۵، دوره‌ی حقوق جزای عمومی، جلد اول، کلیات حقوق جزا، چاپ اول، کتابخانه‌ی گنج دانش، تهران.
محمدی جورکویه، علی،‌ ۱۳۸۳، «نقد ساختار قانون مجازات اسلامی»،‌ فصلنامه‌ی تخصصی فقه و حقوق،شماره‌ی ۱، از صفحه‌ی ۱۵۷ تا ۱۷۴.
منصورآبادی، عباس، ۱۳۹۵، حقوق کیفری عمومی (۱)، کلیات حقوق کیفری و پدیده‌ی مجرمانه،ویراستار حسین سلیمانی، چاپ اول، بنیاد حقوقی میزان، تهران.
میلانی، علیرضا، ۱۳۸۶، نگرشی بر اصل قانونی بودن جرایم و مجازات‌ها، چاپ اول، نشر میزان، تهران.
نجفی ابرندآبادی، علی حسین، ۱۳۹۱، مباحثی در علوم جنایی، (تقریرات)، ویراست هفتم، به کوشش شهرام ابراهیمی، بی ناشر، قابل دانلود از تارنمای lawtest.ir.
نجفی ابرندآبادی، علی حسین، ۱۳۹۲، «درآمدی بر پژوهش در نظام عدالت کیفری: فرصت‌ها و چالش‌ها»، بایسته‌‌های پژوهش در نظام عدالت کیفری، مقالات برگزیده‌ی نخستین همایش ملی پژوهش در نظام عدالت کیفری: فرصت‌ها و چالش‌ها،اداره‌ی کل دفتر آموزش و پژوهش سازمان قضایی نیروهای مسلح، با همکاری نشر میزان، تهران، از صفحه‌ی ۱۱ تا ۱۹.
نوربها،‌ رضا، ۱۳۸۰، «اصل منطقی و ناب گرفتار مفاهیمی مملو از ابهام»، کانون وکلا،شماره‌ی ۱۷۲،‌ از صفحه‌ی ۳۵ تا ۴۳.
نوربها، رضا، ۱۳۹۶، زمینه‌ی حقوق جزای عمومی،ویراست جدید با تجدیدنظر عباس شیری، چاپ اول، بنیاد حقوقی میزان، تهران.
هاشمی، سید داود، خرداد ۱۳۹۵، بررسی تطبیقی اصل قانونی بودن جرایم و مجازات‌ها در نظام حقوقی ایران و افغانستان،پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد در رشته‌ی حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکده‌ی حقوق و علوم سیاسی دانشگاه شیراز،به راهنمایی فضل‌اله فروغی.
‌Bouzat, Pierre, 1951, Traité théorique et pratique de droit pénal,Librairie Dalloz, Paris.
Case Cantoni vs. France, Application no. 17862/91, ECHR, 11 November 1996.
Case Del Río Prada vs. Spain[GC], Application no. 42750/09, ECHR, 21 October 2013.
Case Kafkaris vs. Cyprus [GC], Application no. 21906/04, ECHR, 12 February 2008.
Case Kokkinakis vs. Greece, Application no. 14307/88, ECHR, 25 May 1993.
Case Kononov vs. Latvia[GC], Application no. 36376/04, ECHR, 17 May 2010.
Case Korbely vs. Hungary [GC], Application no. 9174/02, ECHR, 19 September 2008.
Case Malone vs. The United Kingdom, Application no. 8691/79, ECHR, 2 August 1984.
Case The Sunday Times vs. The United Kingdom, Application no. 6538/74, ECHR, 26 April 1979.
Case Vasiliauskas vs. Lithuania [GC], Application no. 35343/05, ECHR, 20 October 2015.
Debove, Frédéric, François Falletti & Emmanuel Dupic, 2016, Précis de droit pénal et de procédure pénale,6e Édition, Presses Universitaires de France, Paris.
Feuerbach, Paul Johann Anselm von, 1801, Lehrbuch des gemeinen in Deutschland geltenden Peinlichen Rechts,Erste Auflage, Georg Friedrich Heyer Verlag, Giessen.
Gallant, Kennet S., 2009, The Principle of Legality in International and Comparative Criminal Law, Cambridge University Press, New York.
Garçon, Émile, 1952, Code pénal annoté,nouvelle édition refondue et mise à jour par Marcel Rousselet, Maurice Patin & Marc Ancel, tome premier (Art. 1 à 294), Recueil Sirey, Paris.
Garraud, René, 1934, Précis de droit criminel contenant l’explication élémentaire de la partie générale du Code pénal du Code d’instruction criminelle et des lois qui ont modifié ces deux codes, quinzième édition, refondue et mise au courant par Pierre Garraud, Librairie du Recueil Sirey, Paris.
Gropp, Walter, 2015, Strafrecht Allgemeiner Teil, 4., ergänzte und terminologisch überarbeitete Auflage, Springer-Verlag, Berlin, Heidelberg.
Hartmann, Michael E. & Agnieszka Klonowiecka-Milart, 2011, “Lost in Translation, Legal Transplants without Consensus-Based Adaptation,” in: The Rule of Law in Afghanistan, Missing in Inaction,edited by Whit Mason, Cambridge University Press, Cambridge, pp. 266-298.
Jakobs, Günther, 1993, Strafrecht. Allgemeiner Teil. Die Grundlagen und die Zurechnungslehre. Lehrbuch. Studienausgabe, 2., neubearbeitete und erweiterte Auflage, Walter de Gruyter, Berlin, New York.
Jescheck, Hans-Heinrich & Thomas Weigend, 1996, Lehrbuch des Strafrechts. Allgemeiner Teil,5., vollständig neubearbeitete und erweiterte Auflage, Duncker & Humblot, Berlin.
Köhler, Michael, 1997, Strafrecht. Allgemeiner Teil, 1. Auflage, Springer-Verlag, Berlin, Heidelberg.
LaFave, Wayne R., 2010, Criminal Law. Hornbook Series, 5th Edition, West Academic Thomson Reuters, Saint Paul, Minnesota.
Lautenbach, Geranne, 2013, The Concept of the Rule of Law and the European Court of Human Rights,First Edition, Oxford University Press, Oxford.
Lupo, Nicola & Giovanni Piccirilli, 2012, “European Court of Human Rights and the Quality of Legislation: Shifting to a Substantial Concept of ‘Law’?,” Legisprudence, The Theory and Practice of Legislation,vol. 6, No. 2, pp. 229-242.
Merle, Roger & André Vitu, 1997, Traité de droit criminel, Tome I, Problèmes généraux de la science criminelle, Droit pénal général, Septième édition, Éditions Cujas, Paris.
Pradel, Jean, 2012, Droit pénal général,19e Édition revue et augmentée, À jour au 1er juillet 2012, Éditions Cujas, Paris.
Renout, Harald, 2012, Droit pénal général, 17e Édition, Groupe de Boeck s.a., Département Larcier, Bruxelles.
Roxin, Claus, 2006, Strafrecht. Allgemeiner Teil, Band I: Grundlagen. Der Aufbau der Verbrechenslehre,4., vollständig neu bearbeitete Auflage, Verlag C.F. Beck, München.
Seidman, Ann, Robert B. Seidman & Nalin Abeyesekere, 2001, Legislative Drafting for Democratic Social Change: A Manual for Drafters,Kluwer Law International, London, The Hague, Boston.
Sieber, Ulrich & M. Engelhart, 2012, „Strafrechtskodifikation – Eine Analyse des Kodifikationskonzepts und seiner Umsetzung im deutschen Strafrecht“, Rechtswissenschaft: Zeitschrift für rechtswissenschaftliche Forschung (RW),Heft 4, S. 364-405.
Welzel, Hans, 1969, Das Deutsche Strafrecht. Eine systematische Darstellung, 11., neubearbeitete und erweiterte Auflage, Walter De Gruyter, Berlin.
Wessels, Johannes, Werner Beulke & Helmut Satzger, 2015, Strafrecht. Allgemeiner Teil. Die Straftat und ihr Aufbau. Mit ebook: Lehrbuch, Entscheidungen, Gesetzestexte,45., neu überarbeitete Auflage, C.F. Müller, Heidelberg.
Xanthaki, Helen, 2014, Drafting Legislation: Art and Technology of Rules for Regulations,Hart Publishing, Oxford and Portland, Oregon.