مطالعۀ تطبیقی سازکارهای حمایت از بزه‌دیدگان جرایم رایانه‌ای در حقوق کیفری ایران و اسناد بین‌المللی با تأکید بر کنوانسیون بوداپست

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه حقوق دانشگاه آزاد اسلامی واحد مراغه

چکیده

جرایمِ رایانه­ای از جمله جرایم نوظهوری است که مبارزه مؤثر با آن در پرتو راهبردهای پیش‌گیری از وقوع آن، حمایت از بزه‌دیده آن و تعقیب کیفری مرتکب آن است. ضرورتِ  حمایت از بزه‌دیدگان به ویژه در جرایم رایانه­ای و نقش آن در تحقق عدالت اجتماعی  بر کسی پوشیده نیست. سازوکارهای حمایت از بزه‌دیدگانِ جرایمِ رایانه­ای در سیاستِ‌جناییِ ایران واسنادِ  بین­المللی از مباحث نوظهور در علوم جنایی است که رویکردهایِ حمایت از بزه دیدگانِ جرایمِ رایانه­ای را بیان می­کند. این نوشتار که با رویکرد توصیفی و تحلیلی و با هدف بررسی سازوکارهای حمایت از بزه‌دیدگان جرایم رایانه‌ای در حقوق کیفری ایران و اسناد بین‌المللی به ویژه کنوانسیون بوداپست نگاشته شده است، به دنبال پاسخ به این سوال‌های اصلی است که آیا در حقوق کیفری ایران حمایت‌های خاصی از بزه‌دیدگان جرایم رایانه‌ای صورت گرفته است؟ موضع اسنادِ بین‌المللی به ویژه کنوانسیون جرایم سایبر در این زمینه چگونه است؟ سیاستِ‌جنایی ایران در قبالِ جرایم رایانه­ای چگونه است؟ با بررسی قوانینِ کیفری ایران واسنادِ  بین‌المللی به ویژه کنوانسیونِ بوداپست وبا لحاظ گونه‌شناسیِ حمایت‌ها مشخص می‌شود که سیاستِ‌جناییِ ایران در قبالِ حمایت از بزه‌دیدگانِ جرایم رایانه‌ای افتراقی نبوده و سیاستِ پاسخ‌دهی غیر‌حمایتی وغیر‌اختصاصی اعمال شده است وحتی نسبت به به بزه­دیدگانِ خاص که در اسنادِ  بین­المللی توجه مضاعفی شده است در سیاست‌جنایی ایران  چتر حمایتی از این گروه هم برداشته شده است

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Comparative Study of Strategies to Protect Victims of Computer Crimes in the Criminal Law of Iran and International Documents with Emphasis on the Budapest Convention

نویسنده [English]

  • Babak Pourghahramani
چکیده [English]

The necessity of protecting victims, especially in cyber crimes, and its role in realizing social justice is known to everyone. The strategies to protect victims of cyber crimes in the criminal policy of Iran and international documents is one of the new emerging issues in the criminal sciences expressing approaches to protect victims of cyber crimes. This paper that has been written with an analytical-descriptive approach and with the aim of investigating strategies to protect victims of cyber crimes in the criminal law of Iran and international documents, especially the Budapest convention, is aimed to answer these main questions that whether the special protections have been taken place from victims of cyber crimes? What is the position of international documents, especially the convention on the cyber crimes in this area? What are the criminal policies of Iran against cyber crimes? With the study of Iran’s penal code and international documents, especially the Budapest convention, and in terms of typology of protections it can be clear that the criminal policy of Iran towards the protection from victims of cyber crimes is not differential and non-supportive and non-exclusive amenability policies have been applied

کلیدواژه‌ها [English]

  • Computer crimes
  • Victim
  • Protection
  • Criminal policy
  • Cyberspace
آشوری، محمد و خدادی، ابوالقاسم (1390)، «حقوق بنیادین بزه‌دیده در فرایند دادرسی کیفری»، فصلنامه آموزه‌های حقوق کیفری، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، شمارة 2، ص36-3.
اسکندرزاده شانجانی، امیر (1390)، مسائل قضایی هرزه‌نگاری در محیط سایبر، چاپ اول، تهران: معاونت آموزش قوه قضائیه، انتشارات راه نوین.
اسکندری ، عبدالکریم (1387)، «راهکارهای حمایت از بزه‌دیدگان در سیاست جنایی اسلامی و اسناد بین‌الملل»، ماهنامه معرفت، سال هفدهم. شمارة 11، ص64-43.
ایروانیان، امیر و دیگران (1389)، کودک آزادی: از علت‌شناسی تا پاسخ‌دهی، چاپ اول، تهران: انتشارات خرسندی.
ایروانیان، امیر (1389)، «بازآسیب دیدگی قربانیان جنسی در بستر پاسخ های اجتماع و نظام عدالت کیفری»، فصلنامه پژوهش حقوق، دانشگاه علامه طباطبایی،شمارة 29، ص24-1.
بای، حسینعلی و پورقهرمانی، بابک (1388)، «بررسی فقهی- حقوقی هرزه‌نگاری در فضای مجازی»، فصلنامه حقوق اسلامی، سال ششم، شمارة 23، ص125-97.
پورقهرمانی، بابک (1391)، «سیاستِجنایی ایران در قبال جرایم رایانه­ای در پرتو اسناد بین­المللی»، رساله دکتری، دانشگاه آزاد اسلامى، علوم تحقیقات اصفهان.
جلالی فراهانی، امیرحسین (1389)، کنوانسیون جرایم سایبر و پروتکل الحاقی آن، چاپ اول، تهران: انتشارات خرسندی.
جلالی فراهانی، امیرحسین (1389)، درآمدی بر آیین دادرسی کیفری جرایم سایبر، چاپ اول، تهران: انتشارات خرسندی.
حسینى، بیژن (1382)، «جرایم اینترنتى علیه اطفال و زمینه­هاى جرم­شناسى آن»، پایان نامه کارشناسى ارشد، دانشکده حقوق، دانشگاه آزاد اسلامى، واحد علوم و تحقیقات تهران.
خسروشاهی، قدرت‌الله و پورقهرمانی، بابک (1390)، «پیشگیری اجتماعی از وقواع جرایم کودکان در پروتکل الحاقی به کنوانسیون حقوق کودک»، فصلنامه مطالعات پیشگیری از جرم، شمارة 18، ص82-61.
رایجیان اصلی، مهرداد (1390)، بزه‌دیده‌شناسی حمایتی، چاپ دوم، تهران: انتشارات دادگستر.
رایجیان اصلی، مهرداد و یوسفی مراغه، مهرداد (1389)، «خدمات رسانی به بزه دیدگان بین‌المللی»، فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، دانشگاه علامه طباطبائی، شمارة 31،ص166-143.
رهامی، محسن (1387)، جرایم بدون بزه‌دیده، چاپ اول، تهران: انتشارات میزان.
زکوی، مهدی (1390)، بزه دیدگان خاص در پرتو بزه دیده شناسی حمایتی ، چاپ اول،تهران:انتشارت مجد.
زیبر، الریش (1387)، «مهار پیچیدگی فضای جهانی سایبر: هماهنگ‌سازی حقوق کیفری مرتبط با رایانه»، ترجمه: امیر حسین جلالی فراهانی، مجموعه مقالات حقوق فناوری اطلاعات و ارتباطات (نکوداشت‌نامه مرحوم استاد محمدحسن دزیابی)، چاپ اول، تهران: انتشارات روزنامه رسمی، ص100-18.
زینالی، امیرحمزه (1387)، «حمایت کیفری از کودکان در برابر هرزه‌نگاری: از واکنش‌های جهانی تا پاسخ نظام‌های کیفری ملی»، مجموعه مقالات حقوق فناوری اطلاعات و ارتباطات (نکوداشت‌نامه مرحوم استاد محمدحسن دزیابی)، چاپ اول، تهران: انتشارات روزنامه رسمی، ص296-254.
عالمی، زهرا (1388)، «پیشگیری از بزه‌دیدگی مکرر زنان با توجه به رویکرد پیشگیری پلیسی»، مجموعه مقالات نخستین همایش ملی پیشگیری از جرم، تهران: دفتر تحقیقات کاربردی پلیس پیشگیری ناجا، ص388-371.
کرترین، ویلیام (1997)، «تاملی بر بزه‌دیدگی و آنواع آن»، ترجمة علی صفاری، مجله تحقیقات حقوقی دانشگاه شهید بهشتی، شمارة 38، ص302-259.
 گزارش توجیهی کنوانسیون جرایم سایبر (1387)، ترجمة امیرحسین جلالی فراهانی، کمیسیون سیاست جنایی، مرکز مطالعات توسعه قضایی.
لپز، ژرار و فیلیزولا، ژینا (1379)، بزه‌دیده و بزه‌دیده‌شناسی، ترجمة روح الدین کرد علیوند و احمد محمدی، چاپ اول، تهران: انتشارات مجد.
مالجو، محسن (1388)، «پیشگیری از بزه‌دیدگی دوباره زنان، با تأکید بر آزارجنسی زنان توسط محارم»، مجموعه مقالات نخستین همایش ملی پیشگیری از جرم، تهران: دفتر تحقیقات کاربردی پلیس پیشگیری ناجا، ص451-421.
مالمیر محمود و زررخ، احسان (1389)، «پیشگیری از بزه‌دیدگی سایبری»، فصلنامه علمی- ترویجی مطالعات پیشگیری از جرم، سال پنجم، شمارة 17،ص86-59 .
محسنی، فرید (1390)، «سهم کودکان و نوجوانان از حمایت کیفری در فضای مجازی و حقیقی»، آموزه های حقوق کیفری، شمارة 1، ص170-137.
محمد نسل، غلامرضا (1389)، جستارهایی در پیشگیری انتظامی از جرم، چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه علوم انتظامی.
نجفی ابرند آبادی، علی حسین؛ غلامی، حسین و محمودی جانکی، فیروز (1384)، «عدالت برای بزه دیدگان (میزگرد)»، مجله حقوقی دادگستری، شمارة 53-52، ص74-8.
هنریک، کاپتین و مارک، مالچ نیکل (1384)، «جبران خسارت از بزه‌دیدگان جرم»، مجموعه مقالات جرم بزه‌دیدگان و عدالت، ترجمة امیر سماواتی پیروز، جلد اول، تهران: انتشارات خلیلیان، ص100-57.
یوسفی مراغه، مهدی (1388)، «خدمات رسانی به بزه دیدگان در مرحله دادرسی و اجرای حکم»، فصلنامه حقوق و مصلحت، شمارة 4، ص190-169.
یوسفی مراغه، مهدی (1388)، «بررسی تطبیقی حقوق مالی بزه دیدگان در حقوق آمریکا و ایران»، فصلنامه حقوق و مصلحت، شمارة 2، ص208-163.
یوسفی مراغه، مهدی (1391)، خدمات رسانی به بزه‌دیدگان، چاپ اول، تهران: انتشارات جنگل.
Currani. John F (2007), Internet Crime Victimization: Sentencing, Mississipi Law Journal, Vol.76.
Davidson J, Gottshalk P (2011), Internet child abuse, First published, New york.
Ngo F , Paternoster R (2011), Cybercrime Victimization: An examination of Individual and Situational level factors, International Journal of Cyber Criminology,Vol 5 Issue 1 January – July.
United Nations (2013), Comprehensive Study on Cybercrime, Draft February 2013.
Graner, Brayan A (2004), black, s Law Divtionary, Eight Edition, Thomason.
www.unesco.org/webworld-screen/cons-index.html