واکاوی ادلّه و مستندات اصل «عدم عطف قوانین کیفری به ما سبق» در نظام حقوقی اسلام

نویسندگان

چکیده

طبق اصلی پذیرفته شده در همۀ نظام های حقوقی مدرن، قوانین مصوّب متاخر نمی توانند در اعمال گذشته تاثیر داشته باشند؛ یعنی نمی توان افرادی را که پیش از تصویب قانون، رفتاری انجام داده اند، به استناد قانونی که پس از آن وضع شده مجرم دانست. حقوقدانان کیفری از این اصل با عنوان «اصل عدم عطف قوانین کیفری به ما سبق» یاد می کنند. این اصل در حقوق اسلام نیز در ضمن آیات و روایات متعدد، و در قالب قواعدی چون قاعده جب، قاعده قبح عقاب بلابیان، و اصل اباحه قابل شناسایی و بررسی است. از دیگرسوی برخی از حقوقدانان معاصر با استناد به آیاتی از قرآن کریم استثنائاتی را برای قاعده مزبور برشمرده اند و قائل به تخصیص این اصل در حقوق اسلام گردیده اند. این موارد غالباً مورد توجه فقهای امامیه قرار نگرفته و در کتب فقهی بیشتر احکام فقهی مربوط به آنها و احیانا شان نزول آیات مذکور بیان گردیده است؛ و در رابطه با عطف شدن یا عدم عطف آنها به سابق، چیزی بیان نشده است. در این نوشتار سعی گردیده است با شناسایی مبانی این اصل در حقوق اسلام، و تبیین و تحلیل آنها، موارد ادعایی تخصیص این اصل در حقوق اسلام نیز مورد نقد و بررسی قرار بگیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of the Non- Retroactivity Principle and its Foundations in the Islamic Legal System

نویسندگان [English]

  • Ali Mohammadian
  • Ahmad Bagheri
  • Mohammad Reza Elmi
چکیده [English]

According to a principle commonly adopted in all modern legal systems‪,‬ recent laws do not apply to previous cases. In other words‪,‬ it is not possible to re‪-‬prosecute individuals as new laws come to pass‪.‬ This principle is known as the non‪-‬retroactivity principle in the criminal justice system‪. The very principle can also be inferred from various Quranic verses and Hadith including the Jab regulations (crimes committed by the pre-Islamic subject), Ibaha principle (legal indifference) and the disapproval of Bila-bayan punishment (without making regulations clarified). Moreover‪,‬ some contemporary Islamic scholars have proposed exceptions to this principle based on some other verses in the Quran‪.‬ These new propositions are often dismissed or ignored by the Imamiah school and not included in their juratory sources beyond perhaps the revelation circumstances‪.‬ In this article we have attempted to identify‪,‬ discuss and critique the foundations of this principle in the Islamic law and work out the applicable cases‪.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Non‪
  • retroactivity principle
  • Islamic law
  • Quran
  • Sunna
  • exceptions