جایگاه عدالت ترمیمی در جرایم علیه حاکمیت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق کیفری و جرم‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی تبریز

2 دانشیار گروه حقوق دانشگاه تبریز

چکیده

جرائم علیه حاکمیت جرایمی هستند که متوجه خود حکومت بوده و معمولاً آسیب اصلی ناشی از ارتکاب آن‌ها، امنیت جامعه را تهدید می‌کند. برخورد حقوق کیفری سنتی با این جرائم برخوردی سرکوب گرانه و طردکننده بوده و بزهکار چنین جرایمی موجودی خطرناک و دشمن جامعه تلقی می‌گردد. اما پرسش مطرح در این نوشتار این است که آیا برخلاف ایده مرسوم سنتی، می‌توان از عدالت ترمیمی در این جرائم سخن گفت و میانجی گری و جبران خسارت را جایگزین انتقام و حذف بزهکار نمود؟ با توجه به اینکه بزه دیده این جرائم «حکومت» و موضوع این جرائم «امنیت» است و در برخی موارد بزهکاران چنین جرایمی قصد اصلاح حاکمیت را دارند، به نظر می‌رسد در چنین جرایمی بتوان زمینه‌هایی برای راهکارهای صلح مدار و واکنش‌های ترمیمی از طریق مذاکره و صلح یافت تا بزهکار بتواند جبران خسارت و اعاده وضع سابق کند و برای همیشه طرد نشود. بر این اساس، مقاله حاضر درصدد امکان سنجی آموزه‌های عدالت ترمیمی در جرائم علیه حاکمیت با تاکید بر حقوق کیفری ایران و فقه اسلامی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Position of Restorative Justice in Crimes Against Sovereignty

نویسندگان [English]

  • salar sadeghi 1
  • Hussein fakhr 2
  • Esmail Rahiminejad 2
1 PhD student of criminal law and criminology, Islamic Azad university of Tabriz
2 Associate professor of law, University of Tabriz
چکیده [English]

Crimes against the sovereignty are crimes committed against the state itself and usually the main harm of these crimes threates the security of society. Encountering of traditional criminal law with these crimes is repressive as well as exclusive and offender of these crimes is considered dangerous and enemy of society. But the question in this article is whether, contrary to the traditional idea, we can speak about restorative justice in these crimes and replace mediation and compensation instead of revenge and elimination of the offender in these crimes. Given that the victim of these crimes is "government" and the subject of these crimes is "security" and in some cases the offenders intend to reform sovereignty, it seems like that we can find grounds for peace-building solutions and restorative responses through peace and negotiation in such crimes until offender can compensate and restore former status and not to be rejected forever. Accordingly, the present article seeks to assess the doctrines of restorative justice in crimes against sovereignty by emphasizing the criminal law of Iran and Islamic jurisprudence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Crimes against sovereignty
  • Security
  • Restorative justice
  • Peace
  • Mediation
  • Negotiation

 

آخوندی، محمود (1392)، گفتاری درباره جرم سیاسی در جمهوری اسلامی ایران، نشست «جرم سیاسی و سرگذشت آن در جمهوری اسلامی ایران» در دانشگاه شهید بهشتی، به نقل از سایت رحیم نوبهار http://www.rnobahar.ir/fa/?p=220#
آقابابایی، حسین (1385)، «تحلیل جرم براندازی در حقوق کیفری ایران»،فصلنامه حقوق اسلامی، دوره 3، شماره 10، ص 113-138.
آقابابایی، حسین (1395)، «دکترین مقابله با بغی در اسلام و نحوه انعکاس آن در قانون مجازات اسلامی 1370 و 1392»، مطالعاتفقهوحقوقاسلامی، سال 8 شماره 15، ص 9-36.
احمدی، امید (1394)، «احترام به قانون در اندیشه افلاطون»، فصلنامه مطالعات حقوق عمومی، دوره 45، شماره 1، ص 19-34.
اتنف، رنالد (1383)، «رهیافت جرم شناختی و بزه دیده شناختی به تروریسم (تحلیل جرم شناختی تروریسم)»، ترجمه علی حسین نجفی ابرندآبادی، مجله تحقیقات حقوقی، شماره 39، ص 317-342.
ایان رأس، جفری (1388)، تحولات جرم سیاسی، ترجمه حسین غلامی، چاپ نخست، انتشارات سمت.
الفی، محمدرضا؛ عیوضی، محمد رحیم (1395)، «موانع همکاری دولت و ملت و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه پژوهش‌های انقلاب اسلامی، انجمن علمی انقلاب اسلامی ایران، سال پنجم، شماره 16، بهار 1395، ص 61-92.
جعفری دولت‌آبادی، عباس (1395)، جایگاه امنیت در سیاست کیفری ایران، چاپ اول، انتشارات فکرسازان.
رایت، مارتین (1384)، عدالت ترمیمی، ارتقا بخشیدن رویکرد بزه‌دیده محوری (مجموعه مقالات)، ترجمه امیر سماواتی پیروز، تهران: نشر خلیلیان، چاپ اول.
رحیمی‌نژاد، اسمعیل (1389)، «مبانی نظری عدالت ترمیمی»، دوفصلنامه علمی-تخصصی علامه، سال دهم، شماره پیاپی 29، ص 67-86.
رحیمی‌نژاد، اسمعیل و صفرخانی، محدثه (1393)، «بررسی جرم بغی در فقه امامیه و حقوق ایران»، فصلنامه حقوق اسلامی، سال یازدهم، شماره 40، ص 105-134.
رهامی، محسن (1385)، «زمینه های عدالت ترمیمی در حقوق کیفری ایران»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 24، ص 177-149.
زهر، هوارد (1383)، کتابکوچکعدالتترمیمی، ترجمه حسین غلامی، چاپ اول، انتشارات مجد.

شاملو، باقر (1375) «معرفی و نقد بر جایگاه هیات منصفه در نظام حقوقی ایران»، دیدگاه‌های حقوقی، دوره1، شماره سوم، ص 169-200. 

شریفی طرازکوهی، حسین و شبستانی، علی (1390)، «مقابله با تروریسم در پرتو سیاست‌های اتخاذی جمهوری اسلامی ایران»، مجله سیاست دفاعی، سال نوزدهم، شماره 76، ص 9-54.

شیری، عباس (1385)، «پارادایم‌های عدالت کیفری: عدالت سزادهنده و عدالت ترمیمی»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 74، ص 213-145.

صدرتوحیدخانه، محمد (1388)، «حقوق در چنبره دشمن؛ از سیاست آمریکایی جنگ با ترور تا نظریه آلمانی حقوق کیفری دشمنان»، تازه‌های علوم جنایی ـ مجموعه مقاله‌ها (زیر نظر علی‌حسین نجفی ابرندآبادی). تهران: بنیاد حقوقی میزان.
طوسی، محمد بن الحسن (1393 ق)، المبسوط، المکتبة المرتضویة لاحیاء آثار الجعفریة، جلد 6 و 7، بی‌جا.
طوسی، محمد بن الحسن (1387)،؛ المبسوطفیفقهالامامیه، ج 7 و 8، چاپ سوم، تهران: مکتب مرتضویه الاحیاء آثار الجعفریه.
عباسی، مصطفی (1382)، «عدالت ترمیمی دیدگاه نوین عدالت کیفری»،مجلّه پژوهشحقوقوسیاست،شمارة 9، ص 85-128.
غلامی، حسین (1385)، عدالتترمیمی، چاپ اول، تهران: انتشارات سمت.
غلامی، حسین؛ رستمی غازانی، امید (1392)، «زمینه‌های عدالت ترمیمی در اساسنامه دیوان کیفری بین‌المللی»، پژوهشحقوقکیفری، سال دوم، شماره چهارم، ص 33-64.
غلامی، حسین (1389)، «جرم یا جنگ؟ تاملی جرم شناختی در مفهوم محاربه»، مجموعه مقالات در بزرگداشت دکتر ابوالقاسم گرجی، جلد دوم، تهران، چاپ نخست، انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، ص 429-450.
فرزانه، میرمسعود (1396)، «امکان سنجی کاربست فرایندهای عدالت ترمیمی در مرحله پسادادرسی نسبت به تروریست‌های غیردولتی»، مجموعه چکیده مقالات همایش بین‌المللی ابعاد حقوقی جرم شناختی تروریسم، دانشگاه علامه طباطبائی
کارگری، نوروز (1393)، درون مایه‌های تروریسم، چاپ اول، نشر میزان.
کوشکی، غلامحسین؛ علیزاده سرشت، نادر (1394)، «نگاهی به قلمرو جرائم امنیتی در پرتو صلاحیت دادگاه انقلاب»، پژوهشحقوقکیفری، سال چهارم، شماره دوازدهم، ص 99-124.
گرم آبدشتی، سکینه (1393)، «رابطه امنیت و عدالت سیاسی در اسلام»، فصلنامه علمی-تخصصی فرهنگ پژوهش، شماره 16، ص 5-26.
مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی (1404)، مرآه العقول فی شرح اخبار آل رسول، محقق و مصحح: سیده‌اشم رسولی، چاپ دوم، دارالکتب الاسلامیه.
مرعشی شوشتری، سیدمحمد حسن (1376)، دیدگاه‌های نو در حقوق کیفری اسلام، چاپ دوم، تهران: نشر میزان.

محمودی جانکی فیروز ؛ امامی آرندی حبیب (1392)، «فرمانروایی سیاسی و معمای توجیه جرائم علیه دولت؛ نظریه‌ای در باب جرائم علیه دولت»، پژوهشنامه حقوق کیفری، سال چهارم، شماره 1 (پیاپی 7)، ص 147-173.

مشهدی و دیگران (1391)، مطالعه تطبیقی جایگاه هیات منصفه در حقوق ایران و سایر کشورها، معاونت تحقیقات، آموزش و حقوق شهروندی.
میرخلیلی، سیدمحمود و جلالی، محمدرضا (1395)، «تحلیل جرم شناسانه جرائم با انگیزه دینی»، فصلنامهتحقیقاتحقوقخصوصیوکیفری، شماره ۲۸، ص 87-110.
میرمحمدصادقی، حسین و قدیری بهرام آبادی، رشید (1394)، «نقش و جایگاه سیاست در عدالت کیفری حاکم بر جرائم تروریستی»، پژوهش حقوق کیفری، سال چهارم، شماره سیزدهم، ص 9-41.
نجفی ابرندآبادی، علی حسین (82-1383)، تقریرات درس جرم شناسی (عدالت ترمیمی) دوره دکتری حقوق کیفری و جرم شناسی دانشگاه تربیت مدرس
نجفی ابرندآبادی، علی حسین و شادمان فر، محمدرضا و توجهی، عبدالعلی (1387)، «اصلاح ذات البین و نظریه عدالت ترمیمی»، فصلنامه مدرس علوم انسانی، دوره 12، شماره 3، ص 193-222.
نوبهار، رحیم (1392)، «شفاعت در حد و تعزیر»، پژوهش حقوق کیفری، سال دوم، شماره هفتم، ص 103-130.
یزدیان جعفری، جعفر (1395)، «تقابل امنیت فردی و ملی در جرائم علیه امنیت»، پژوهشحقوقکیفری،سال چهارم، شماره چهاردهم، ص 59-81.