برنامه‌های ترمیمی پلیس با تکیه بر قانون آیین دادرسی کیفری و رویه عملی پلیس ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق دانشگاه بجنورد

2 دانشجوی دکتری و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم انتظامی امین

3 دانشجوی دکتری رشته حقوق دانشگاه شیراز

چکیده

عدالت ترمیمی به­عنوان الگویی که در کنار الگوی عدالت کیفری سنتی، جایگاه ویژه­ای در نظام­های مختلف برای خود دست و پا کرده، اهداف چندگانه­ای از جمله ترمیم خسارت بزه­دیده، آشتی بین بزه­دیده و بزه­کار و بازگرداندن انسجام گسسته شده در اجتماع در نتیجه وقوع جرم را دنبال می­کند. تحقق اهداف عدالت ترمیمی مستلزم وجود کنشگرانی است که ضمن آشنایی با مبانی و اهداف عدالت ترمیمی، به اصول آن نیز اعتقاد داشته باشند. بی­تردید پلیس به­عنوان یکی از مهم­ترین نهادهای مسئول پاسخ­دهی به پدیده مجرمانه و به­عنوان اولین نهاد مورد رجوع بزه­دیدگان پس از وقوع جرم، نقش مهمی در اجرای برنامه­های ترمیمی دارد. موفقیت پلیس در این راه مستلزم تغییراتی در ساختار و نیز تغییر نگرش پلیس است. تغییر راهبرد از سیاست­های خشن به سیاست­های جنایی مشارکت محور و نیز حرکت در مسیر حاکمیت الگوی پلیس اجتماع محور از جمله این الزامات است. از سوی دیگر، اجرای برنامه­های ترمیمی در سازمان پلیس نیازمند اعتماد بزه­دیدگان به پلیس و نیز رفتار کرامت مدار با بزه­دیدگان است. اجرای راهبرد اخیر، موجب پیش­گیری از بزه­دیدگی ثانویه شده، رقم سیاه بزهکاری را کاهش داده و امنیت بزه­دیده را تأمین خواهد کرد. در این مقاله تلاش می­شود با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی، ضمن بررسی نقش پلیس در اجرای برنامه­های ترمیمی، بایسته­های ایفای مناسب این نقش تبیین گردیده و هم زمان اشارات صریح و ضمنی قانون آیین دادرسی کیفری 1392 در این زمینه مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

‏ ‏Police Restorative Plans ‎‏ ‏‎(With a Look at Criminal Procedure Tradition Code 1392)‎

نویسندگان [English]

  • Mohammad Bagher Moghadasi 1
  • mohammad mirzaei 2
  • Keyvan Ghani 3
1 Assistant Professor, Bojnord University
2 Phd. Candidate at Amin Police University
3 Ph.d Candidate at University of Shiraz
چکیده [English]

Traditional and classic schools of criminal justice with mere attention to offence and offender and the ‎development of retributive and rehabilitative justice, have neglected the offended person as the third element of ‎criminal phenomenon which resulted in unpleasant consequences. In order to reduce and remove the consequences, an ‎offended-oriented approach was gradually introduced. This approach, under the auspices of the concept and ‎experience of diversion, aiming at expanding non-criminal justice, suggested various patterns such as restorative ‎justice. In this pattern, focusing on compensation of the offended person, it tried through the participation of all ‎involved in the criminal event and through diversion and in a non-judicial and non -official atmosphere, to settle ‎the criminal phenomenon and to maintain conciliation. Undoubtedly police as one of the most important organs accountable to the criminal phenomenon and as the ‎first organ referred to by the offended persons after the crime commitment has a main role in implementing ‎restorative plans.‎ In this paper while inspecting the role of police in implementing restorative plans and explaining what is necessary ‎to perform this role appropriately, it tried to analyze the initiatives of criminal procedure law 1392.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Police
  • Restorative justice
  • Victim
  • Mediation
  • Crimiral procedure tradition code
ابراهیمی، پیمان (1384)، «بزه­دیده به منزله شاکی خصوصی و حقوق او در مقررات دادرسی کیفری ایران»، مجله حقوقی دادگستری، سال 69، شماره 52 و 53، ص 324-287.
امیرکافی، مهدی (1375)، اعتماد اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.
بارانی، محمد و یار احمدی، مسعود (1396)، «ارزیابی اصولی عدالت ترمیمی در میانجیگری پلیس (مورد مطالعه: کلانتری­های تهران)»، در دانشنامه عدالت ترمیمی، زیرنظر محمد فرجیها، چاپ اول، تهران: نشر میزان، ص 154-128.
بارانی، محمد، (1396) «پلیس و میانجی­گری کیفری»، پژوهش­های دانش انتظامی، سال 19، شماره 3، ص 146-121.
تروبایزویچ، رابرت و باکوروکس، بانی (1383)، پلیس جامعه محور، ترجمه مرکز مطالعات و تحقیقات کاربردی ناجا.
حسینی، سید رضا (1385)، خط­مشی ایجاد مراکز مشاوره و مددکاری اجتماعی در نیروی انتظامی، مجموعه مقالات همایش بررسی نقش روانشناسی، مشاوره و مددکاری اجتماعی در تأمین و توسعه امنیت روانی  اجتماعی، تهران.
جانسون، گری (1389) «عدالت ترمیمی، شرم و بخشش»، ترجمه حسین سمیعی، فصلنامه مطالعات پیشگیری از جرم، سال پنجم، شماره شانزدهم، ص230-197.
دلماس مارتی، می­ری (1395)، نظام­های بزرگ سیاست جنایی، ترجمه علی حسین نجفی ابرندآبادی، چاپ سوم، تهران: نشر میزان.
رایجیان اصلی، مهرداد (1384)، «بزه­دیدگان و نظام عدالت جنایی»، مجله حقوقی دادگستری، سال 69، شماره 52 و 53، ص 118-75.
رایجیان اصلی، مهرداد و تندر، امیر (1396) «نقش و کارکرد واحدهای مشاور و مددکاری نیروی انتظامی در پیشگیری از جرم از طریق تدبیرهای عدالت ترمیمی»، در دانشنامه عدالت ترمیمی، زیرنظر محمد فرجیها، چاپ اول، تهران: نشر میزان، ص 386-364.
رحیمی­نژاد، اسماعیل (1387)، کرامت انسانی در حقوق کیفری، چاپ اول، تهران: نشر میزان.
رضوی فرد، بهزاد؛ مرادقلی، حسین و ضرغامی، سیروس (تابستان 1395)، «بررسی آثار ترمیمی اجرای مراسم خون صلح؛ مطالعه موردی در استان کرمانشاه»، مجله حقوقی دادگستری، سال 80، شماره 94، ص 247-229.
سعیدی، ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ (1382)، درآﻣﺪی ﺑﺮ ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﻣﺮدﻣﻲ و ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎی ﻣﺮدمﻧﻬﺎد، چاپ اول، تهران: انتشارات ﺳﻤﺖ.
شایان، علی (1384)، عدالت برای بزه­دیدگان، اداره کل مواد مخدر و پیش­گیری از جرم سازمان ملل متحد، چاپ اول، تهران: نشر سلسبیل.
شیری، عباس (پاییز 1386)، «رفتار کرامت­مدار با بزه­دیدگان»، فصلنامه مطالعات پیشگیری از جرم، سال دوم، شماره چهارم، ص 58-17.
شیری، عباس (1395)، عدالت ترمیمی، چاپ اول، تهران: نشر میزان.
شیری، عباس (1396)، «عدالت ترمیمی»، در دانشنامه علوم جنایی اقتصادی، به کوشش امیر حسن نیازپور، چاپ اول، تهران: نشر میزان، ص 677-645.
عابدی نژاد مهرآبادی، زهرا (1393)، ارزیابی سیاست‌ها و برنامه‌های انتظامی کنترل جرم در ایران از منظر شاخص‌های پلیس اجتماع محور، رساله دکتری حقوق کیفری و جرم­شناسی، دانشگاه تربیت مدرس.
عطاشنه، منصور و ایرانی، امیر (1396)، «آیین فصل و کارکرد پیش­گیرانه ترمیمی از تکرار جرم: مطالعه موردی ده قبیله بزرگ عرب در شهر اهواز»، دانشنامه عدالت ترمیمی، زیرنظر محمد فرجیها، چاپ اول، تهران: نشر میزان، ص 583-555.
عرشی، ملیحه و سبزی خوشنامی، محمد (1395)، «بررسی وضعیت خدمات مشاوره و مددکاری اجتماعی نیروی انتظامی مراکز و کلانتری­ها (تحلیل روند سال­های 1387 تا 1392»، مجله طب انتظامی، دوره 5، شماره 5، ص350-341.
غلامی، حسین (1390)، عدالت ترمیمی، چاپ دوم، تهران: انتشارات سمت.
قوام، میرعظیم (1390)، نقش پلیس در حمایت از بزه­دیده و کاهش آسیب­های ناشی از جرم، چاپ اول، تهران: نشر حدیث کوثر.
کلمن، جیمز (1370)، بنیادهای نظریه اجتماعی، ترجمه منوچهر صبوری، چاپ اول، تهران: نشر نی.
کوشکی، غلامحسن و حسین­وند، موسی (1396)، «سنت میانجیگری در قوم بختیاری؛ هم­سو با آموزه­های عدالت ترمیمی»، دانشنامه عدالت ترمیمی، زیرنظر محمد فرجیها، چاپ اول، تهران: نشر میزان، ص 706-685.
لازرژ، کریستین (1396)، درآمدی بر سیاست جنایی، ترجمه علی حسین نجفی ابرندآبادی، چاپ ششم، تهران: نشر میزان.
معظمی، شهلا و پارسا، محمد (1388)، «انجمن معتادان گمنام از منظر عدالت ترمیمی»، مجله حقوقی دادگستری، سال 73، شماره 68، ص 136-121.
نجفی ابرندآبادی، علی حسین (1374)، تقریرات بزه­دیده­شناسی، دوره کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم­شناسی، دانشگاه شهید بهشتی، قابل دسترسی در: lawtest.ir
نجفی ابرندآبادی، علی حسین (1383)، تقریرات جرم­شناسی (عدالت ترمیمی)، دوره دکتری حقوق جزا و جرم­شناسی، دانشگاه تربیت مدرس، قابل دسترسی در: lawtest.ir
نجفی ابرندآبادی، علی حسین (1384)، «میزگرد عدالت برای بزه­دیدگان»، مجله حقوقی دادگستری، سال 69، شماره 52 و 53، ص 74-8.
نجفی ابرندآبادی، علی حسین؛ شادمان­فر، محمدرضا و توجهی، عبدالعلی (پاییز 1387)، «اصلاح ذات­البین و نظریه عدالت ترمیمی»،  فصلنامه مدرس علوم انسانی، دوره 12، شماره 3، ص 222-193.
Ashworth, A. (2002), "Responsibilities, rights and restorative justice", British Journal of Criminology, Vol. 42 (3), pp.578-595.
Braithwaite, J. (2002), Restorative justice and responsive regulation, Oxford: Oxford University Press.
Christie, N. (1986), "The ideal victim", in Fattah, E.A. (Eds.), From crime policy to victim policy, Hampshire: Macmillan, pp.17-30.
Dignan, J. (2005), Understanding victims and restorative justice, New York: Open University Press.
Dolinko, D. (2003), "Restorative justice and the justification of punishment", Utah Law Review, Vol.1, pp.319-342.
Hoyle, C. (2012), "Victims, the criminal process, and restorative justice", in Maguire, M, Morgan, R. & Reiner, R., (Eds.), The Oxford handbook of criminology, Fith Edition, Oxford: Oxford University Press, pp.398-425.
Hoyle, C. (2007), "Policing and restorative justice" in Johanstone, G. & Van ness, D., (Eds.) Handbook of restorative justice, Devon: Willan Publishing, pp.292-311.
Levan, K. & Mackey, D.A. (2015), Prevention of crime and delinquency, Plymouth: Plymouth State University.
Mannozi, G., & Ceretti, A. (1999), "Restorative justive, theoretical aspects and applied models", Report on the Ninth Joint Colloguium, (Courmayeur Mont Blance, Taly 24-26), Organized under the Auspices of the United Nations, Centro Nazionale di Prevezion e Difesa Sociale.
Marshall, T. (1996), "The evolution of restorative justice in Britian", European Journal on Criminal Policy and Research, Vol.4 (4), pp.21-43.
Nazemi, S. (2009), Sir Robert Peel’s: Nine principals of policing, Retrieved: http://www.lacp.org/2009-Articles-Main/062609-Peels9Principals-SandyNazemi.htm.
Newburn, T. (2003), Handbook of Policing, Devon: Willan Publishing.
O‟Manhonry, D., Chapman, T. & Doak, J. (2002) Restorative cautioning:  A study of police-based restorative cautioning pilots on Northern Ireland, Northern Irland and Statistical Series Report 4, Belfast, Statistics and Research of the Northern Ireland Office.
Peters, T. (2001), Victimization mediation ET pratigues orients vars la reparation in R Cario ET D.salas, (Eds.), d justice ET victim's lavers Harmattan, Vol.1.
UNODCCP (1999), Guide for policy makers on the implementation of the United Nations declaration of basic principles of justice for victims of crime and abuse of power, New York.
Walgrave, L. (2008), "Restorative justice: An alternative for responding to crime?", in Shoham, S.G., Beck, O. & Kett, M. (Eds.), International handbook of penology and criminal justice, Boca Raton: CRC Press, pp.613-689.
Weisbery, R. (2003), "Restorative justice and the danger of community", Utah Law Review, Vol.1, pp.343-374.
White, R. & Santina, P. (2008), Crime social control, Oxford: Oxford University Press.
Wilcox, A. & Young, R. (2007), "How green was thames valley? Policing the image of restorative justice cautions", Policing and Society, Vol.17 (2), pp.141-163
Young, R. & Hoyle, C. (2003), "New improved police-led restorative justice? Action-research and the thames valley police initiatice", in Von Hirsch, A., Roberts, J.V. & Bottoms, A. (Eds.), Restorative justice and criminal justice: Competing or reconcilable paradigms, Oxford: Hart Publishing, pp.273-291.
Young, R. (2001), "Just cops doing “shameful” business? Police-led restorative justice and the lessons of research", in Morris, A. & Maxwell, G. (Eds.), Restorative justice for juveniles: Conferencing, mediation and circles, Oxford: Hart Publishing, pp.195-226.