تحول سیاست جناییِ قضایی در پرتو رویکرد فرهنگی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی دانشگاه گیلان

2 دانش‌آموخته دکتری حقوق عمومی دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

یکی از اصلی­ترین معضلات قوه­قضاییه حجم پرونده­ها و اطاله­دادرسی است. آمارها و مصاحبه­های مسئولان مربوطه در ایران اما نشان می­دهند راه­کارهای هنجاری و شکلی صرف در رفع این معضل ناتوان بوده و لذا تغییر رویکرد قضایی از جمله در سیاست­ جنایی ضروری است. یکی از راه­کارهای مناسب در این زمینه استفاده از نگاه فرهنگی است. مطابق این نگاه، سیاست جنایی با فاصله گرفتن از رویکرد ابزاری، ماهیتی زمینه­نگر می­یابد و بر ارتباط آن با مطالعات میان­رشته­ای تأکید می­شود. این نوشتار نیز  با روش توصیفی – تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه­ای متکفل بررسی چگونگی ایجاد تحول در سیاست جنایی قضایی بر مبنای رویکرد فرهنگی است. رواج فرهنگ صلح و سازش و استفاده از راه­کارهایی مانند میانجی­گری، داوری و... می­تواند با کاهش حجم پرونده­ها، رفع اطاله دادرسی و افزایش کارآمدی قوه قضاییه متعاقب عدم طرح دعوا در دادگاهها و نیز اجتناب از سیاست­های عوام­گرا به دلیل کم شدن برخوردهای ابزاری و اقتدارگرایانۀ قضایی، موجب تحولی مثبت در دستگاه قضایی شود. واضح است که چنین امری نمی­تواند بی­توجه به الزامات پژوهشی – آموزشی، ساختاری – تشکیلاتی و هنجاری خاص خود صورت پذیرد.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Evolution of the Criminal Policy of the Judiciary in the Light of the Cultural Approach

نویسندگان [English]

  • Reza Parastesh 1
  • Seyyed Shahaboddin Mousavizadeh Markeah 2
1 Faculty Member at University of Guilan
2 Ph.D of Public Law at SBU
چکیده [English]

One of the main problems of the judiciary is caseloads and prolongation of the proceedings. But the statistics and interviews of officials in Iran show that normative and formal solutions have been unable to remove this problem. Therefore, changing the judicial approach, including the criminal policy is essential. One of the best solutions in this regard is the use of a cultural approach. According to this view, criminal policy, away from the instrumental approach, becomes grounded in nature and emphasizes its link with interdisciplinary studies. This article uses a descriptive-analytical method and using library resources to examine how to develop a criminal justice policy based on a cultural approach. The promotion of a culture of reconciliation and the use of solutions such as mediation and arbitration can reduce the volume of cases, eliminate prosecution and increase the effectiveness of the judiciary, following lack of litigation in the courts, as well as the avoidance of populist policies due to the reduction of judicial and authoritarian measures, causing a positive development in the judiciary. It is clear that such a thing can not be ignored by the research-educational, structural-organizational and normative requirements.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Legal Culture
  • Reconciliation
  • Judiciary
  • Prolongation of proceeding
  • Sociology of Law
ابرندآبادی، علی حسین (1392)، درآمدی بر سیاست کیفری عوام گرا، دیباچۀ ویراست سوم بر: سیاست جنایی، کریستین لازررژ، ترجمۀ علی حسین ابرندآبادی، چ دوم، تهران: میزان.
امین، سید حسین (1382)،  تاریخ حقوق ایران، تهران: انتشارات دایره المعارف ایران شناسی.
آقایی طوق، مسلم (1387)، «بررسی و نقد قانون شوراهای حل اختلاف»، در: شوراهای حل اختلاف، پژوهشنامه شماره 3، تهران: پژوهشکده تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، گروه پژوهش­های حقوقی و فقهی: ص 102-87.
آملی لاریجانی، صادق (1394)، «انتقاد رئیس قوه قضاییه از رئیس‌جمهور سابق روی آنتن زنده: در دوره‌ای "بگم بگم" بی‌پایه و اساس می‌گفتند»، مندرج در:
    Http://www.khabaronline.ir/detail/428897/society/judiciary
تاریخ آخرین مراجعه: 23/05/1394
آیت الله خامنه­ای در دیدار رییس و مسئولان قوه قضائیه: «در مقابل تهدید، تطمیع، رودربایستی و فشارِ جو عمومی بایستید/ استقلال و تأثیرناپذیری دستگاه قضا بسیار مهم است»؛ مندرج در:
Http://www.leader.ir/langs/fa/index.php?p=contentShow&id=13356 تاریخ آخرین مراجعه: 23 /05/ 1394
بارانی، بی­نا (1383)، «سال جاری یک هزار و 218 پرونده در شورای حل اختلاف استان ایلام با صلح و سازش مختومه شده است»، در: شوراهای حل اختلاف تجلی مشارکت مدنی، ج دوم، تهران: معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضاییه: ص 214 – 213.
بشیریه، حسین (1374)، جامعه شناسی سیاسی، تهران: نشر نی.
برکوویتز، لئونارد (1387)، روانشناسی اجتماعی، ترجمۀ: محمد حسین فرجاد و عباس محمدی اصل، چ 5، تهران: اساطیر.
بی­نا (1391)، مروری بر مسائل اجتماعی ایران مسائل حوزه خانواده، اقتصاد، اجتماع و فرهنگ، تهران: ادارۀ مطالعات اجتماعی، مرکز مطالعات اجتماعی و جرم شناسی، معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوۀ قضاییه.
پوریانی، محمد حسین (1385)، «تبیین مفهوم ارزش با رویکرد جامعه شناختی»، مجلۀ مطالعات علوم اجتماعی ایران، شماره 11، ص 77-50.
توکلی، عبدالله (1383)، اصول و مبانی مدیریت، قم: زمزم هدایت.
جمشیدی، علیرضا (1390)، سیاست جنایی مشارکتی، تهران: میزان.
چلبی، مسعود (1375)، جامعه شناسی نظم، تهران: نی.
حمیدیان، حسن (1389)، شوراهای حل اختلاف (بررسی تطبیقی) به انضمام آراء برگزیده، چ دوم، تهران: دادگستر.
دارایی، محمد هادی با همکاری مرکز تحقیقات استراتژیک (مجمع تشخیص مصلح نظام) و معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی (1387)، اطالۀ دادرسی و روش­های جایگزین حل اختلاف، تهران: معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی.
دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل (1393)، راهنمای مرجع تقویت سلامت و توانمندی قضایی، مترجم: حسن وکیلیان، با همکاری: پژوهشگاه قوۀ قضاییه، تهران: مرکز مطبوعات و انتشارات قوۀ قضاییه.
راسخ، محمد (1390)، نظارت و تعادل در نظام حقوق اساسی، چ دوم، تهران: دراک.
رفیع پور، فرامرز (1375)، آناتومی جامعه، تهران: شرکت سهامی انتشار.
رفیعی، محمدرضا؛ مرکز مالمیری، احمد و موسوی زاده، سید شهاب­الدین (1393)، راهکارهای کاهش طرح دعوا و زمان رسیدگی در شعب دیوان عدالت اداری، تهران: پژوهشگاه قوۀ قضاییه، مرکز مطبوعات و انتشارات قوۀ قضاییه.
رولان، نوربر (1385)، انسان شناسی حقوقی، ترجمۀ امیر نیک پی، تهران: جنگل.
سلیمی، محمد (1394)، «چرایی اطاله دادرسی و حجم انبوه پرونده های دستگاه قضایی»، مندرج در: Http://hawzahnews.com/detail/News/352434
تاریخ آخرین مراجعه: 23/05/1394
سیف­الهی، آرمان و جم، فرهاد (1389)، روش­های غیر قضایی حل و فصل اختلافات اداری، معاونت حقوقی و توسعۀ قضایی قوۀ قضاییه، مرکز مطالعات توسعۀ قضایی، تهران: خرسندی.
شاملو، باقر و پاک نیت، مصطفی (1394)، «افتراقی شدن سیاستِ کیفری در پرتوِ پارادایمِ اثباتی و چالش‌های پیش روی آن در برخورد با رویکردهای نوین»، حقوق تطبیقی، دورۀ 6، شماره1،  ص 226-201.
شهابی، مهدی و نیکویی، مرضیه (1391)، «حقوق متافیزیکی تاملی بر نقش«ارزش» در فرایند ایجاد قاعده حقوقی»، مجله مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز، دوره چهارم، شماره 1، ویژه­نامه حقوق عمومی و بین الملل، ص 134-103.
صانعی، پرویز (1381)، حقوق و اجتماع، تهران: طرح نو.
عباسی، مصطفی (1382)، «عدالت ترمیمی، دیدگاه نوین عدالت کیفری»، پژوهش حقوق و سیاست، شماره 9، ص 128-85.
علیزاده، بی­نا (1387)، «میزگرد: شوراهای حل اختلاف؛ از تئوری تا عمل»، در: شوراهای حل اختلاف، پژوهشنامه شماره 3، تهران: پژوهشکده تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، گروه پژوهش­های حقوقی و فقهی، ص 161 – 151.
غفاری فارسانی، بهنام و شوسی­نسب، نفیسه (1390)، «دعاوی خرد و نقش آن­ها در احقاق حقوق مصرف کنندگان»، بررسی­های حقوقی، شماره 2، ص 82 – 43.
قاضی، سید ابوالفضل (1385)، بایسته­های حقوق اساسی، چاپ 25، تهران: میزان.
کشاورز، بهمن (1394)، «بیدادِ اطاله دادرسی»، مندرج در:
Http://www.irna.ir/fa/News/81672826/
تاریخ آخرین مراجعه: 23/05/1394
کمیسیون اروپایی ارتقای عدالت (CEPEJ)، (1395)، ارزیابی نظام­های قضایی اروپا در سال 2012، ترجمۀ گروه مترجمان، ویراستار: احمد مرکز مالمیری، تهران: مرکز مطبوعات و انتشارات قوۀ قضاییه.
کوئن، بروس (1391)، مبانی جامعه شناسی، چاپ 25، ترجمۀ غلام عباس توسلی و رضا فاضل، تهران: سمت.
گودرزی بروجردی، محمدرضا (1385)، سیاست جنایی قضایی، چ دوم، تهران: معاونت حقوقی و توسعۀ قضایی قوۀ قضاییه، مرکز مطالعات توسعۀ قضایی، قم: سلسبیل.
گیدنز، آنتونی، با همکاری کارن بردسال (1393)، جامعه شناسی، ترجمۀ حسن چاوشیان، ویراست چهارم، چ نهم، تهران: نی
لازررژ، کریستین (1382)، درآمدی به سیاست جنایی، ترجمۀ علی حسین نجفی ابرند آبادی، تهران، میزان
لواسور، ژرژ (1372)، «سیاست جنایی»، ترجمۀ: علی حسین نجفی ابرندآبادی، تحقیقات حقوقی، سال 1371 و 1372، شماره 11 و 12، ص  436 – 395.
مجتهدی، یوسف (1388)، سیاست جنایی قضایی ایران در اجرای مجازات سالب آزادی، تهیه و تدوین: معاونت آموزش قوۀ قضاییه، ادارۀ کل برنامه ریزی و تدوین متون آموزشی، کنترل و نظارت: محمود سالارکیا، غلامعلی محمدی، محمد درویش زاده، قم: نشر قضاء.
محمد خلیفه، عبداللطیف (1378)، بررسی روان‌شناختی تحول ارزش‌ها، ترجمۀ سید حسن سیدی، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی.
نلر، جورج فردریک (1388)، انسان شناسی تربیتی، ترجمۀ محمدرضا آهنچیان و یحیی قائدی، تهران: انتشارات آییژ.
نیکوکار، ابوالفضل (1388)، 301 نکته از قانون شوراهای حل اختلاف به انضمام مقررات جامع مربوط به خانه­های انصاف، شوراهای داوری و شوراهای حل اختلاف، تهران: جنگل، جاودانه.
وکیلیان، حسن (1392)، گزارش پژوهشیِ نگاهی به سازمان و تحولات ساختاری دستگاه قضایی بررسی موردی نظام های آمریکا، انگلستان، فرانسه و آلمان، ویراستار: مهسا حمداللهی، تهران: پژوهشگاه قوۀ قضاییه.
هداوند، مهدی (1391)، حقوق اداری تطبیقی، ج دوم، چ سوم، تهران: سمت.
یساقی، بی­نا (1383)، «ریشه­های نزاع در شوراهای حل اختلاف خشکانده می­شود»، در: شوراهای حل اختلاف تجلی مشارکت مدنی، ج دوم، تهران: معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضاییه، ص 227 – 226.
یوسفی، ایمان و رییسی، محمد صادق (1392)، «بررسی انتقادات وارد بر نهاد بازرسی»، مجلۀ حقوقی دادگستری، دورۀ 77 ، شماره 82،  ص 245 – 218.
International Encyclopedia of Social and Behavorial Science, (2001), "Legal Culture and Legal consciousness", New York, Elsevir, Pergamon Press: 8624 – 8625.
Robbins, Stephen P.,(1996),  Organizational Behavior: Concepts, Controversies, Applications, Prentice Hall.
Nelken, David,(2004),  "Using the Concept of Legal Culture", Australian Journal of Legal Philosophy, vol 29: 1 – 28.