دفاع پیشگیرانه در حقوق ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق جزا دانشگاه مازندران

2 عضو هیأت علمی گروه حقوق دانشگاه گیلانز

چکیده

دفاع پیشاپیش یا «دفاع پیشگیرانه» به­صراحت در  متون فقهی و قوانین ایران پیش بینی نشده است، دفاع پیشگیرانه را می­توان  بر دو گونه تهاجمی و تدافعی تقسیم کرد. دفاع پیشگیرانه تهاجمی با توجیه تعرضات غیرقانونی مکرر گذشته و قابل پیش‌بینی‌ و حتمی الوقوع و حتی نوعا قابل باور در آینده قابل قبول نیست؛ ولی دفاع پیشگیرانه تدافعی در فقه امامیه و حقوق ایران با مقدورنبودن توسل مدافع به مقامات ذیصلاح و رعایت تناسب در شیوه دفاع قابل توجیه است؛ بنابراین اگر مدافع به­منظور حفظ متعلقاتش، با شرایط خطرناک و غیرمتعارف، به دفاع پیشگیرانه تدافعی متوسل گردد، به­گونه­ای­که ضرورت با رعایت اسهل فالاسهل در شیوه دفاع اقتضای آن را داشته باشد ضامن صدمه به متجاوز نیست، حتی اگر در مقابل مالی کم ارزش، نفس انسان متجاوزی تلف شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Preventive Defense in Iranian Law

نویسندگان [English]

  • Abolhassan Shakeri 1
  • Abbas Salmanpour 2
1 Associate Professor, University of Mazandaran
2 PhD Student, University of Guilan
چکیده [English]

The defense before a decisive future assault is “preventive defense” that The Iranian legislator and Feqh have not explicitly predicted . Each defense is accompanied by an assault. In preventive defense, assault should be foreseeable and illegal; and the defender has a determined belief in a future assault and that the defense is proportional in respect to that assault. There are two types of preventive defense: Offensive and defensive; inaddition to the above mentioned characteristics, each type has its specific features. Repetitive past assaults and inefficiency of reference to the legal authorities by the defender are two specific features of offensive preventive defense; and the specific features of defensive preventive defense are impossibility of resort to police forces and conventionality of defense. So if the defender resorts to preventive defense in order to keep belongings in dangerous and unconventional situation that the necessity in manner of defence requires it, the defender is not guarantor for the damage to aggressor even if in return of an undervalued property, the aggressor dies.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Defense
  • Preventive
  • Offensive
  • Defensive
  • Property
اردبیلی، محمدعلی (1386)، حقوق جزای عمومی، ج 1، چاپ 18، تهران: نشر میزان.
حسینی، سیدمحمد (1391)، «بررسی تطبیقی آثار شرط تناسب و عدم رعایت آن در دفاع مشروع با نگاهی به احکام لُصّ در فقه و نظام حقوقی ایران و دکترین قلعه در نظام حقوقی ایالات متحده آمریکا»، نشریه نامه مفید، سال هجدهم، شماره‌ی 94، ص 138-119.
دهخدا، علی‌اکبر (1373)، لغت‌نامه دهخدا، ج7، چاپ اول از دوره جدید، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
صباح مشهدی، حمید (1385)، «بررسی و تبیین قاعده تحذیر یا هشدار»، نشریه دادرسی، شماره 60، ص 19-13.
فلاح، مهدی (1385)، «قاعده تحذیر در رویکرد فقهی و حقوقی»، ماهنامه معرفت، سال پانزدهم، شماره 106 ، ویژه‌نامه حقوق، ص 57-47.
فلچر، جورج پی (1394)، مفاهیم بنیادین حقوق کیفری، ترجمه سیدمهدی سیدزاده ثانی، مشهد: انتشارات دانشگاه علوم رضوی.
فیض، علی‌رضا (1365)، تطبیق در حقوق جزای عمومی اسلام، چاپ اول، تهران: انتشارات امیرکبیر.
گلدوزیان، ایرج (1369)، «دفاع مشروع و اعمال در حکم دفاع مشروع»، مجله کانون وکلاء دادگستری مرکز، دوره‌ی جدید، ص 151-150.
محقق داماد، سید مصطفی (1374)، قواعد فقه، ج 2، چاپ 5، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
میرمحمد صادقی، حسین (1386)، جرایم علیه اشخاص، چاپ اول، تهران: نشر میزان.
قوانین:  
قانون مجازات اسلامی مصوب 1392
قانون مجازات اسلامی مصوب 1370 و 1375
قانون مجازات اسلامی  مصوب 1361
قانون آئین دادرسی کیفری 1392
 
ب ـ عربی
انصاری، مرتضی، (1422)، فوائدالاصول( الرسائل)، ج1، قم، مجمع الفکر الاسلامی
حلی، حسن بن یوسف بن مطهر (1420 ق)، تحریرالاحکام، چاپ 5، قم، مطبعه الاعتماد
فاضل هندی (1424 ق)، کشف‌اللثام عن قواعدالاحکام، دوره‌ی یازده جلدی، ج 11، چاپ اول، قم، انتشارات مؤسسه نشر اسلامی.
مجلسی، محمد باقر، (1403)، بحارالانوار، جلد2، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی
محقق حلی، ابوالقاسم نجم‌الدین جعفربن حسن (1368)، شرایع‌الاسلام، ج 4، ترجمه ابوالقاسم ابن احمد یزدی، به کوشش محمدتقی دانش‌پژوه، چاپ 4، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
مصطفوی، سیدمحمدکاظم، (1412 ق)، القواعد، چ 1، نشرالاسلامی.
مکی العاملی، محمدبن جلال‌الدین (1410 ق)، اللمعــة الدمشقیه، ج 9، چاپ اول، قم، انتشارات داوری.
موسوی بجنوردی، سیدحسن، (1371 ش)، القواعد الفقهیه، جزء اول، چاپ 2، قم، موسسه اسماعیلیان
موسوی خمینی، سیدروح‌ا... (1390 ق)، تحریرالوسیله، ج1و 2، چاپ سوم، نجف اشرف، انتشارات آداب.
موسوی خویی، سیدابوالقاسم (1422 ق)، مبانی تکلمــة المنهاج، قم، انتشارات مؤسسه احیاء آثار آیت‌ا... خویی.
نجفی، محمدحسن (1367)، جواهرالکلام فی شرح شرایع‌الاسلام، ج 42، چاپ 3، انتشارات دارالکتب‌الاسلامیه.
نراقی، ملااحمد، (1420ق)، عواید الایام، چاپ 1، بیروت، انتشارات دارالهدی
Clarkson, C. M. V (Christopher M. V) and Keating, H. M(2010), Criminal Law/ Text and Materials: General Defenses/ Necessary Defense, 7th Edition, London, Sweet and Maxwell.
Joshua Dressler(2002), Criminal Law Theory, Battered Women Who Kill Their Sleeping Tormenters: Reflections on Maintaining Respect for Human Life While Killing Moral Monsters,: Doctrines of the General Part 259 Stephen Shute and A. P. Simesters eds, Number 11 Oxford Scholarship online.
Joshua Dressler(2012), Battered Women and Sleeping Abusers: Some Reflection (Frank R. Strong Chair in Law, Michael E. Morits College of Law), The Ohio State University.Moritz
Palmer V the Queen (1971), Privy Council on appeal from the Court of Appeal of Jamaica, AC.e- lawresources.co.uk.