واکاوی مبانی جرم شناختی مسئولیت کیفری دولت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تخصصی حقوق کیفری و جرم‌شناسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

2 استادیار گروه حقوق، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران.

3 دانشیار گروه حقوق، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

چکیده

دولت‌ها با اینکه ضامن نظم و امنیت هستند اما گاه ممکن است مرتکب جرم شده و موجب ناامنی و بی‌نظمی شوند. باوجود تلاش‌های کمیسیون حقوق بین‌الملل، مسئولیت کیفری دولت‌ها از منظر حقوق داخلی و حقوق بین‌الملل پذیرفته نشده است و این موجب بی کیفرمانی جرایم دولتی می شود. با‌توجه به این خلا، می توان با استفاده از برخی رویکردهای جرم شناختی، برای مسئولیت کیفری دولت ها به عنوان شخص حقوقی، تعدادی مبنا تعیین کرد. جلوگیری از برچسب زنی بر شهروندان، جلوگیری از نقض حقوق بشر، جلوگیری از ورود آسیب بر مردم، حمایت از بزه دیدگان و حق مقابله مردم با دولت های مجرم، مبانی جرم شناختی این مساله هستند که مقاله حاضر با واکاوی این مبانی به این نتیجه می رسد که امروزه مطابق با این مبانی، جامعه جهانی باید مسئولیت کیفری دولت ها را به رسمیت بشناسد تا نهادهای قضایی بین‌المللی یا منطقه‌ای عدالت را در مورد دولت‌های مجرم اجرا نمایند.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of Criminological Foundations of Criminal Responsibility

نویسندگان [English]

  • Salar Sadeghi 1
  • Reza Faani 2
  • Hassan Movassaghi 3
1 PhD student of criminal law and criminology, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran.
2 Assistant professor, Department of law, Shahid Madani university of Azerbaijan, Tabriz, Iran.
3 Associate professor, Department of law, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran.
چکیده [English]

States, as the main actors in the international arena, are the guarantors of order and security, but sometimes they may commit crimes and cause insecurity and disorder. Nevertheless, despite the efforts of the International Law Commission, today, the criminal responsibility of states, in terms of domestic international law has not been accepted and this causes impunity of state crimes. Given this vacuum, it is possible to use some criminological approaches to determine the criminal responsibility of states as legal persons. Preventing labeling against citizens, preventing human rights violations, preventing harm to people, protecting victims and the right of people to cope with criminal states are the criminological foundations of this issue that the present article by analyzing these foundations, concludes that today in accordance with these principles, the international community must recognize the criminal responsibility of states so that international or regional judicial bodies can administer justice about criminal states.

کلیدواژه‌ها [English]

  • State
  • Criminal Responsibility
  • State Crimes
  • Criminology
  • Human Rights
  • Zemiology
آشوری، داریوش (1382)، دانشنامه سیاسی، چاپ نهم، تهران: انتشارات مروارید.
آقابابایی، حسین (1386)، بررسی فقهی-حقوقی جرم براندازی، چاپ اول، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
افتخاری، اصغر (1388)، «نسبت عدالت و امنیت در اندیشه سیاسی شیعه»، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال چهارم، شماره سوم، ص 78-55.
الله وردی، فرهاد و فرجیها، محمد (1397)، «برساختِ اجتماعیِ «اراذل و اوباش» چالشهای مفهومی «طرح مبارزه با اراذل و اوباش» از منظرجرمشناسی فرهنگی»، پژوهشنامه حقوق کیفری، سال نهم، شماره دوم، شماره پیاپی 18، ص 80-55.
الهام، غلامحسین و بحیرایی، امیرحسین و فرج پور اصل مرندی، علی اصغر (1397)، «گستره حق قیام و نسبت آن با بزه بغی»، فصلنامه دیدگاههایحقوققضایی، شماره 8، ص 27-1.
ایان راس، جفری (1393)، تحولات جرم سیاسی، ترجمه حسین غلامی، چاپ سوم، انتشارات سمت.
بیگ‌زاده، ابراهیم (1395)، «از تعیین سرنوشت تا مقاومت در مقابل سرکوب»، فصلنامهتحقیقاتحقوقی،شماره 76، ص36-11.  
حاجی وند، امین؛ میرکمالی، علیرضا؛ صفری، فرشید و سروی سرمیدانی، امید (1397) «مسئولیت کیفری دولت در قبال جرایم زیستمحیطی در ایران: ضرورتها و چالشها»، فصلنامه علوم محیطی، دوره شانزدهم، شماره 2، ص 82-65.
حبیب‌زاده، محمدجعفر و توحیدی فر، محمد (1381)، «اختیارات شورای امنیت سازمان ملل متحد در حفظ صلح و امنیت بین‌المللی»، ماهنامه دادرسی، شماره 31، سال ششم، ص 22-17.
دانش نازی، حمیدرضا (1394)، درباره جرم شناسی جهان بوم، دیباچه بر راب وایت، جرایم زیست محیطی فراملی: به سوی جرم شناسی جهان بوم، تهران: چاپ و نشر روناس.
راعی، مسعود (1386)، «قابلیت اجرایی طرح 2001 مسئولیت دولت ها در حوزه قواعد حقوق بشری»، فصلنامه حقوق، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 37، شماره 4.، ص 94-65.
رایجیان اصلی، مهرداد (1390)، «تعامل جرم شناسی و حقوق بشر بر پایه ی مفهوم سوء استفاده از قدرت»، پژوهش حقوقی، شماره 3، ص 185-167.
رحمانی، تورج و مختاری، علی (1394)، «نافرمانی مدنی ایده ای برای عبور از بن بست نظری لیبرالیسم»، دو فصلنامه علمی-پژوهشی پژوهش سیاست نظری، شماره 18، ص 100-79.
رحیمی نژاد، اسمعیل (1398) رویکردهای نوین در جرم شناسی انتقادی و سیاست جنایی، چاپ اول، انتشارات مجد.
رحیمی‌نژاد، اسمعیل و صادقی، سالار (1396)، «حقوق کیفری در سنجه جرم شناسی پست مدرن»، فصلنامه پژوهشنامه حقوق کیفری، سال هشتم، شماره اول، شماره پیاپی 15، ص 83-59.
زهر، هوارد (1383)، کتابکوچکعدالتترمیمی، ترجمه حسین غلامی، چاپ اول، انتشارات مجد.
شهریاری، بهمن و شمس ناتری، محمدابراهیم (1394)، «مخاطرات گستردۀ اجتماعی در بستر مکاتب و اندیشه های حقوق جزا و جرم شناسی»، دانش مخاطرات، دورة 2، شمارة 3.
شیخ طوسى (1365)، التهذیب، دارالکتب الإسلامیه تهران.
شیخ مفید (1413 ق)، الافصاح فی الامامه، قم، انتشارات کنگره جهانی شیخ مفید.
عبدالفتاح، عزت (1381)، «جرم چیست و معیارهای جرم انگاری کدام است؟» ترجمه اسمعیل رحیمی‌نژاد، مجله قضایی و حقوقی دادگستری، شماره 41، ص 160-135.
غلامی، نبی الله؛ عباسی، محمود (1396)، «درآمدی بر مفهوم جرم دولتی از منظر اصول اخلاق زیستی»، مجلهاخلاقزیستی، دوره هفتم، شماره بیست وچهارم، ص 97-83.
غلامی، حسین؛ رستمی غازانی، امید (1392)، «زمینه‌های عدالت ترمیمی در اساسنامه دیوان کیفری بین‌المللی»، پژوهشحقوقکیفری، سال دوم، شماره چهارم، ص 64-33.
کلمنتس، کوین (1384)، به سوی جامعه شناسی امنیت، ترجمه محمدعلی قاسمی، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال هشتم، شماره دوم، شماره مسلسل 28، ص 310-281.
کمالی گوکی، محمد و زمانی راد (1395)، « ماهیت دولت و مبانی تاسیس آن در فلسفه سیاسی هابز و لاک در روایتی پارادایمی»، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، سال دوازدهم، شماره 34، ص 144-119.
کونین، کریس (1397) جرم دولتی، موضوع استعمار و مردمان بومی، برگردان: حسین غلامی و حسین محمد کوره پز، مندرج در «جرم شناسی فراملی: به سوی جرم شناسی جنایات بین‌المللی»، چاپ اول، نشر میزان.
لسلت، کریستین (1397)، رویکرد جرم شناختی به جرایم دولتی و پاسخ به آنها، ترجمه آزاده صادقی و جمشید غلاملو، مندرج در «رویکردهای جرم شناختی به حقوق بین الملل کیفری» (مجموعه مقالات) به کوشش حمیدرضا نیکوکار، چاپ اول، نشر میزان.
گرم آبدشتی، سکینه (1393)، «رابطه امنیت و عدالت سیاسی در اسلام»، فصلنامه علمی-تخصصی فرهنگ پژوهش، شماره 16، ص 26-5.
گنجی، محمدرضا و حسینی صدرآبادی، ایرج (1395)، عدم مسئولیت دولت در اعمال حاکمیتی و قانونگذاری بستری برای ایجاد فساد اداری، سومین همایش ملی حقوق: بسترهای فساد مالی و اداری در نظام حقوقی ایران با رویکرد اصلاح و توسعه نظام حقوقی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد میبد.
محمودی جانکی، فیروز و روستایی مهرانگیز (1392) «توجیه مداخله کیفری؛ اصول و ضرورت‌ها»، پژوهشحقوقکیفری،سال دوم، شماره سوم، ص 66-35.
ملک افضلی اردکانی، محسن؛ عبداللهی، حمیده و تقی پور، بی بی معصومه (1397)، «تحلیل قاعده فقهی حرمت ولایت جائر و مستثنیات آن در فقه شیعه»، حکومت اسلامی، سال بیست وسوم، شمارة سوم، پیاپی 89، ص 15-13.
مندل رابرت (1387)، چهره متغیر امنیت ملی، ترجمه پژوهشگاه مطالعات راهبردی، چاپ سوم، پژوهشگاه مطالعات راهبردی.
میرعلی، محمدعلی (1392)، «بررسی تطبیقی مشروعیت نافرمانی از حاکم جائر در فقه سیاسی شیعه و اهل سنت»، مجله علوم سیاسی - دانشگاه باقرالعلوم (ع) ، شماره 61، ص 125-107.
نجفی ابرندآبادی، علی حسین (1383)، پیشگیری عادلانه از بزهکاری، علوم جنایی(مجموعه مقالات در تجلیل از استاد دکتر محمد آشوری) چاپ نخست، تهران: انتشارات سمت.
نجفی ابرندآبادی، علی حسین (1393) جرم‌شناسی در آغاز هزاره سوم، درآمد ویراست نخست از دانشنامه جرم شناسی، انتشارات گنج دانش.
نوبهار، رحیم و انصاری، اسماعیل (1397) «مطالعه آسیب های مربوط به تمامیت جسمانی از دیدگاه آسیب اجتماعی شناسی»، مطالعات حقوق کیفری و جرم شناسی، دوره 48، شماره 1، ص 207-185.
وایت، راب و هینس، فیونا (1389) درآمدی بر جرم و جرم شناسی، ترجمه میرروح الله صدیق، چاپ سوم، نشر دادگستر.
وینسنت، اندرو (1391) ، نظریه‌های دولت، ترجمه حسین بشیریه، چاپ هشتم، نشر نی.
ویمرز، جو-آن ام و رابونا، آمیسی مانی (1397)، تعریف بزه دیدگان: گونه شناسی پیشنهادیِ قربانیان جنایات جنگی و نیاز آنان به جبران خسارت، ترجمه شهرداد دارابی، مندرج در: رویکردهای جرم شناختی به حقوق بین‌المللی کیفری، چاپ اول، نشر میزان.
Hopici, Adrian (2016), The Zemiology Of Psychiatric Medication, York University Criminological Review, Vol. 1.
Kauzlarich, D, Mullins, C and Matthews, R. (2003), A Complicity continuum of state crime, Contemporary Justice Review, Issues in Criminal, Social, and Restorative Justice, Volume 6, Issue 3.
Pemberton, Simon (2008), Where next? The future of the social harm perspective, In Criminal obsessions: why harm matters more than crime, The Centre for Crime and Justice Studies, King’s College London, second edition.
Viveros Álvarez, Jimena Sofía (2016) The balance of immunity and impunity in the prosecution of international crimes, Serie Working Papers, FIBGAR, Madrid, Fundación Internacional Baltasar Garzón
Welch, Kelly (2009) Unorthodox Criminologists: A SPECIAL ISSUE – PART V: Howard Zinn’s critical criminology: understanding his criminological perspective, Contemporary Justice Review, Vol. 12, No. 4.
Yates, Shaun (2014), Crime, Criminality & Social Revolution, A thesis submitted in partial fulfilment for the requirements for the degree of MA at the University of Central Lancashire.