تأثیر اندیشه‌های جرم‌شناسی بر کاهش موارد تعقیب در قانون آیین دادرسی کیفری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق دانشگاه بوعلی سینا همدان

2 کارشناس ارشد حقوق کیفری و جرم شناسی

چکیده

کاهش موارد تعقیب، راهبردی است که در قانون آیین دادرسی کیفری 1392 مورد توجه قرار گرفته و بدین وسیله، شیوه­های پاسخ­دهی به بزه­کاری را متنوع کرده است. در این راستا، مقام قضایی با رویکردی مصلحت­نگر با ارزیابی همه‌جانبه نسبت به ابعاد مربوط به فرآیند ارتکاب جرم، مناسب­ترین شیوه را برمی­گزیند تا مصلحت جامعه و متهم رعایت شود. رویکرد مزبور به عنوان الگویی الهام­بخش برای تحدید دامنه مداخله نظام عدالت کیفری در قبال جرایم خرد به شمار می رود. بر این اساس، هدف نظام عدالت کیفری صرفاً تعقیب و تحمیل مجازات نبوده و از همه ظرفیت­ها جهت پاسخ­دهی به بزه­کار استفاده می­نماید. بنابراین تعقیب نمی­تواند تنها حربه برای پیش­گیری تلقی شود. چه ‌بسا با تعقیب نخستین، برچسب اتهام به متهم وارد شده و باعث  انحراف ثانویه و آثار سوء دیگری شود. در واقع، کاهش موارد تعقیب مفهومی جدید و در راستای یافته­های جرم­شناسی است که در پی شکست تعقیب کیفری سنتی که رویکردی سرکوبگر در پیگرد متهمین دارد، پیش­بینی شده است. تحت­تأثیر این راهبرد، قانون­گذار مبادرت به پیش­بینی بایگانی پرونده، تعلیق تعقیب، میانجیگری کیفری و کیفرخواست شفاهی در راستای کاهش آثار نامطلوب محیط کیفری و بازگشت سریع متهم به اجتماع نموده است. اما خلأ برخی از نهادها در قانون و نحوه تنظیم برخی از مواد، باعث ایجاد مانع در راستای این هدف شده­اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Effect of Criminology Thoughts on Reducing Criminal Prosecution in Criminal Procedure Tradition Code

نویسندگان [English]

  • alireza taghipour 1
  • vahed salimi 2
1 Assistant Professor of Bu-Ali Sina University
2 Master of Criminal law and Criminology
چکیده [English]

Decline in prosecutions is a guideline which has been taken into consideration in 1392 The Code of Criminal Procedure and this way, it has created many different ways in responding crime. In this regard, the judicial authority by applying an interest-oriented approach with evaluating all aspects of committing crime, chooses the best approach to observe the interest of both society and the accused. The approach, canbeconsidered as an inspiring pattern for limiting the scope of intervention of the criminal justice system for petty crimes. Accordingly, the purpose of the criminal justice system is not only the prosecution and the imposition of penalties, and uses all the capacities to respond to the offender. Therefore, prosecution cannot be treated as the only weapon of prevention. Perhaps by prosecution the first label of accusation is tagged on accused and leads to secondary deviation and the other adverse effects. In fact, decline in prosecutions is a new concept and is on the way of criminology findings which has been predicted in order of traditional criminal prosecution failure which has a repressive approach in the prosecution of the accused. Influenced by this guideline, the legislative attempts to predict archive file, chase suspension, criminal mediation and oral indictment in the event of reducing the adverse effects of criminal environment and rapid return of the accused to society. But, some institutional vacuum in law and the way that some acts are set, has caused an obstacle in the event of this purpose

کلیدواژه‌ها [English]

  • Criminology
  • Criminal Proceeding
  • Labeling
  • Diversion
  • Mediation
  • Social Security
آشوری، محمد (1395)، آیین دارسی کیفری، جلد نخست، چاپ نوزدهم، انتشارات سمت.
آنسل، مارک (1391)، دفاع اجتماعی، ترجمه محمدآشوری و علی­حسین نجفی­ابرندآبادی، چاپ چهارم، انتشارات گنج دانش.
احمدی، لیلی (1393)، «میانجیگری کیفری الگویی برای رفع تعارضات (روشی مؤثر در تحقق عدالت ترمیمی)»، فصلنامه مددکاری اجتماعی، دوره 3، شماره 1، ص 51 – 44.
بابایی، محمد علی (1395)، « چالش های نظری عدالت ترمیمی و جلوه های آن در قانون آیین دادرسی کیفری»، دائره المعارف علوم جنایی، کتاب دوم، زیر نظر علی حسین نجفی ابرند آبادی، چاپ دوم، بنیاد حقوقی میزان، ص 372- 358.
بابایی، محمدعلی و غلامی، میثم (1391)، «مهم­ترین جلوه­های کیفرزدایی در قانون جدید مجازات اسلامی»، پژوهش­نامه اندیشه­های حقوقی، شماره 3، ص 79 – 59.
بهروزیه، محمد (1392) پیش­گیری از بزه­دیدگی ثانوی، رهیافت نوین پیش­گیری از جرم، معاونت اجتماعی و پیش­گیری از وقوع جرم قوه قضائیه، جلد دوم، انتشارات روان­شناسی و هنر.
بقال­ شیروان، محمود (1382)، «وضیعت نهاد تعلیق تعقیب در نظام دادرسی کیفری ایران»، ماهنامه دادرسی، شماره 39، ص 46 – 42.
پرادل، ژان (1393)، تاریخ اندیشه­های کیفری، ترجمه علی­حسین­ نجفی ­ابرندآبادی، چاپ هفتم، انتشارات سمت.
پیکا، ژرژ (1390)، جرم­شناسی، ترجمه علی­حسین نجفی­ابرندآبادی، ، چاپ دوم، انتشارات میزان.
جانی پور، مجتبی و قریب، رخساره (1396)، « مطالعه تطبیقی قلمرو و معیارهای اعمال میانجیگری کیفری در حقوق ایران، انگلیس و بلژیک»،  پژوهشنامه حقوق کیفری، سال هشتم، شماره اول، ص 258 – 237.
جوان جعفری، عبدالرضا و نورپور، محسن (1394)، « تعقیب زدایی کیفری؛ بازتابی نوین از الغاگرایی کیفری»، پژوهشنامه حقوق کیفری، سال ششم، شماره دوم، ص 98 – 75.
حسینی، سیدمحمد (1378)، «نقش میانجیگری در فصل دعاوی و پاسخ­دهی به نقض هنجارها»، مجله حقوق و علوم سیاسی، شماره 45، ص 43 – 3.
حسینی، سیدمحمد و متولی­زاده نائینی، نفیسه (1391)، «بررسی نظریه برچسب­زنی با نگاهی به منابع اسلامی»، فصلنامه حقوق، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 4، ص 136 – 117.
خالقی، علی (1395)، آیین دادرسی کیفری، جلد 1 و 2، چاپ سی­ام، شهر دانش.
خزانی، منوچهر (1377)، سیستم «قانونی بودن و سیستم موقعیت داشتن یا مناسب بودن تعقیب کیفری»، فرآیند کیفری: مجموعه مقالات، چاپ نخست، گنج دانش.
دانشنامه بزه­دیده ­شناسی و پیش­گیری از جرم (1393)، جلد دوم، ترجمه اساتید حقوق کیفری و جرم­شناسی سراسر کشور، دکترعلی­حسین نجفی­ابرندآبادی (زیر نظر)، چاپ نخست، بنیاد حقوقی میزان.
دلماس­مارتی، میری (1395)، نظام­های بزرگ سیاست جنایی، علی­حسین نجفی ­ابرندآبادی (مترجم)، ، چاپ سوم، بنیاد حقوقی میزان.
رستمی، هادی و سلیمی، واحد (1394)، «رویکرد فایده­گرایانه به مجازات در پرتو نظریه بنتام»، نشریه اندیشه­های حقوق کیفری، سال نخست، شماره 1، ص 157 – 137.
رحیمی­نژاد، اسمعیل، آقایاری، مهدی و  قلی­پور، غلام­رضا (1394)، «نظریه خنثی­سازی جرم و ارتباط آن با عدالت ترمیمی»، پژوهش­های حقوق کیفری، سال سوم، شماره یازده، ص112 - 85
رالز، جان (1392)، دو مفهوم از قواعد، ترجمه محمدعلی اردبیلی، (مجموعه مقاله­ها، کتاب نخست)، تازه­های علوم جنایی:  زیر نظر علی­حسین نجفی­ابرندآبادی، چاپ دوم، بنیاد حقوقی میزان.
سلیمی، علی و داوری، محمد (1387)، جامعه شناسی کجروی، کتاب اول، چاپ چهارم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
 
شاملو، باقر و عبداللهی، افشین (1394)، «دست­آوردهای مدیریتی جرم­شناسی در آیین دادرسی کیفری»، پژوهشنامه­ حقوق کیفری، سال ششم، شماره 2، ص 128 – 99.
شاملو، باقر و  محتشمی، ندا (1391)، «مطالعه تطبیقی دو نظریه­ی تعامل­گرایی و پنجره­های شکسته و آثار آن بر سیاست جنایی»، فصلنامه پژوهش­ حقوق کیفری، شماره 2، ص 158 – 123.
شیخ­الاسلامی، عباس (1390)، «جایگاه یافته­های جرم­شناسی در تحولات نظام کیفری ایران»، علوم جنایی مجموعه مقالات در تجلیل از استاد دکتر محمد آشوری، ، چاپ چهارم، انتشارات سمت.
صادقی، محمدهادی (1384)، «قضازدایی در حقوق جزای اسلام»، مجله تخصصی الهیات و حقوق، شماره 15 و 16، ص 170 – 150.
 علیوردی ­نیا، اکبر و حسنی، محمدرضا (1393)، «شرم­سازی بازپذیر کننده به مثابه راهبرد فرهنگی در کنترل جرم»، فصلنامه راهبرد فرهنگی اجتماعی، شماره 10، ص 38 – 7.
عظیم­زاده اردبیلی، فائزه و حسابی، ساره (1390)، «سیاست جنایی و تطور مفهومی آن»، تعالی حقوق، شماره 15، ص 134 – 113.
عباسی، مصطفی (1382)، «عدالت ترمیمی؛ دیدگاه نوین عدالت کیفری»، مجله پژوهش حقوق و سیاست، شماره 9، ص 128 – 85.
غلامی، حسین (1393)، اصل حداقل بودن جزا، حسین غلامی با همکاری دیگران، ، چاپ نخست، بنیاد حقوقی میزان.
غلامی، حسین (1392)، عدالت ترمیمی، ، چاپ چهارم، انتشارات سمت.
کوشکی، غلام­حسین (1389)، «جایگزین­های تعقیب دعوای عمومی در نظام دادرسی ایران و فرانسه»، فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، شماره 29، ص 350 – 328.
فرانک­پی، ویلیامز، لین­دی، ماری، شین، مک (1388)، نظریه­های جرم­شناسی، ترجمه حمیدرضا ملک­محمدی، ، چاپ سوم، انتشارات میزان.
لازرژ، کریستین (1392)، درآمدی بر سیاست جنایی، ترجمه علی­حسین نجفی­ابرندآبادی، چاپ چهارم، بنیاد حقوقی میزان.
محمودی، جواد (1385)، «قضازدایی و جرم زدایی از منظر قانون اساسی و حقوق اداری»، مجله تخصصی الهیات و حقوق، شماره 19، ص 122- 105.
 موسوی­ مجاب، سید درید و مرادی، فرزانه (1394)، «مطالعه تطبیقی نهاد داد ستد اتهام در حقوق کامن­لا و حقوق نوشته»، نشریه اندیشه­های حقوقی، سال نخست، شماره 1، ص 17 – 1.
محتشمی، ندا و رستمی­تبریزی، لمیاء (1392)، «نظریه تعامل­گرایی و تحلیل انتقادی آن»، مجله مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز، دوره پنجم، شماره 2، ص 103 – 59.
مهرا، نسرین (1377)، «درآمدی بر جرم­زدایی، کیفرزدایی، قضازدایی»، مجله تحقیقات حقوقی، شماره 21 و 22، ص 311 – 301.
نجفی­ابرندآبادی، علی­حسین و هاشم­بیگی، حمید (1393)، دانشنامه جرم­شناسی، ، چاپ سوم، انتشارات گنج دانش.
نجفی­ابرندآبادی، علی­حسین (1391)، تقریرات جامعه­شناسی جنایی (جامعه­شناسی جرم)، دانشگاه شهید بهشتی.
نجفی­ابرندآبادی، علی­حسین (1388)، «رویکرد جرم­شناختی قانون حقوق شهروندی»، مجموعه مقالات همایش حقوق شهروندی، ، چاپ نخست، نشر گرایش.
نجفی­ابرندآبادی، علی­حسین (1382)، «از عدالت کیفری کلاسیک تا عدالت ترمیمی»، مجله تخصصی دانشگاه علوم اسلامی رضوی، سال سوم، شماره 9 و 10، ص 38 – 3.
 نیاز­پور، امیرحسین (1394)، «حقوقی­سازی یافته­های جرم­شناسانه در کتاب اول قانون مجازات اسلامی 1392»، فصلنامه تحقیقات حقوقی، شماره 72، ص 259 - 233
نیازپور، امیرحسین (1393)، «اساسی­سازی پیش­گیری از جرم در ایران»، پژوهش­ حقوق کیفری، سال دوم، شماره 6، ص 111 – 91.
نیازپور، امیرحسین (1392)، توافقی شدن آیین دادرسی کیفری، ، چاپ دوم، بنیاد حقوقی میزان.
وایت، راب و هینز، فیونا (1392)، درآمدی بر جرم و جرم­شناسی، ترجمه علی سلیمی، چاپ پنجم، انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.