جرائم ناقص: واکاوی سازگاری آموزه‌های فقهی و حقوقی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق دانشگاه اصفهان

2 کارشناس ارشد حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه اصفهان

چکیده

قانون مجازات اسلامی 1392 برخلاف قانون مجازات اسلامی 1370 که اصولاً جرائم ناقص را بدون مجازات اعلام کرده بود از رویکرد قبلی عدول نموده و به موجب نظر برخی حقوقدانان شروع به جرم، جرم محال و جرم عقیم-که از مصادیق جرم ناقص محسوب می شوند- را در اکثر جرائم قابل مجازات دانسته است. دلیل عدم جرم­انگاری جرم ناقص در قانون مجازات اسلامی 1370 به دلیل تبعیت از فقهایی بوده که عقیده بر عدم حرمت مقدمه حرام و همچنین عدم حرمت تجری داشته اند در حالی که قانون مجازات اسلامی 1392 با تبعیت از فقهایی که عقیده بر حرمت مقدمه حرام و حرمت تجری دارند جرم ناقص را به رسمیت شناخته است و شروع به بسیاری از جرائم، جرم محال و به موجب برخی نظرات، جرم عقیم را قابل مجازات اعلام کرده است ولی واقعیت این است که قانونگذار با تبعیت از معیارهایی منطقی می تواند هر رفتاری را جرم­انگاری کند هر چند اقدامات مزبور دارای حرمت شرعی نباشند و جرم ناقص نیز از این قاعده مستثنی نمی­باشد­.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Inchoate offences: An Investigation into the Adoptability of Islamic Law and Jurisprudence

نویسندگان [English]

  • Morteza Tabibi 1
  • Mehrdad Athari 2
چکیده [English]

The new version of Islamic Penal Code (IPC) (1392-2013), unlike its old version (1370-1991) which considered inchoate offences as non-punishable, followed the ideas of some law practitioners and listed some sub-categories of inchoate offences; i.e., attenuated crime, impossible offence, and incomplete offence as punishable. The non-punishable view towards inchoate offences in the 1370 (1991) version of IPC was in line with the ideas of those jurisprudents who did not consider preliminary attempts to prohibited actions and aggression as crime. However, in developing the 1392 (2013) version of IPC, the ideas of those jurisprudents who did believe in preliminary attempts to prohibited actions and aggression as crime were taken into account. Therefore, inchoate offences were categorised as punishable, so were preliminary attempts to prohibited actions and - according to some jurisprudents - incomplete offences. Nevertheless, the fact is that law makers could follow the standards of logic and categorise any unlawful behaviour as crime, even though such behaviours were not religiously recognised as unlawful. Inchoate offences are obviously of no exception in such a categorization

کلیدواژه‌ها [English]

  • Inchoate offences
  • Attenuated crime
  • Incomplete offence
  • Impossible offence
  • Rule of blocking the means
  • Preliminary Attempts to a Prohibited Action
  • Aggression
قرآن کریم
اردبیلی، م. 1384. حقوق جزای عمومی، جلد 1، چاپ 7، تهران: انتشارات میزان.
ابن حزم، ع، 1405ه.ق، الاحکام فی اصول الاحکام، جلد4، بیروت.
استفانی، گ. لواسور، ژ. بولوک، ب.1383. حقوق جزای عمومی، جلد 1، ترجمه حسن دادبان،  چاپ دوم، تهران:‌ انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
باهری، م. داور، م. 1380. (مقارنه و تطبیق: رضا شکری)، نگرشی بر حقوق جزای عمومی، چاپ اول، تهران:‌ انتشارات مجد.
بجنوردی، س. 1401ه.ق، قواعد فقهیه، جلد1، چاپ 3، تهران:‌ انتشارات موسسه عروج.
جعفری لنگرودی، م. 1388. ترمینولوژی حقوق، چاپ 22، تهران: انتشارات گنج دانش.
جمعی از پژوهشگران. 1426ه.ق. فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، .جلد2،  چاپ اول، قم: انتشارات موسسه دایره المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت علیه السلام.
جناتی، م. 1370. منابع اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامى، چاپ اول، تهران: انتشارات کیهان.
جندی، ع. بی­تا.  الموسوعه الجنائیه، جلد4، چاپ اول، بیروت:‌ داراحیاء الثرات العربی.
حبیب­زاده، م. 1378. «تحلیل ماده 41 قانون مجازات اسلامی»، ماهنامه دادرسی، 18(3): ص24-18.
حر عاملی،م. 1409ه.ق. وسائل الشیعه، جلد28، چاپ اول، قم: مؤسسه آل بیت علیهم السلام.
حسینی قمی، س. 1378. ایضاح الکفایه (درسهای متن کفایه الاصول آیت الله فاضل لنکرانی)، جلد2، چاپ 3، قم: انتشارات نوح.
حسینی قمی، س. 1380. ایضاح الکفایه (درسهای متن کفایه الاصول آیت الله فاضل لنکرانی)، جلد4، چاپ 4، قم: موسسه مطبوعاتی دارالکتاب (جزایری).
دکترزاده، ا. 1318. «چرا و چگونه شروع به بزه را باید مجازات نمود (طرح مسئله در حقوق مقایسه)»، مجله مجموعه حقوقی، 110: ص 498-495.
ذهنی تهرانی، م.1370. تشریح المقاصد فی شرح الفرائد (شرح فارسی بر رسائل شیخ انصاری)، چاپ اول، قم: انتشارات حاذق.
رهدار پور، ح و چنگایی، ف. 1390. «بررسی شروع به جرم، جرم عقیم و جرم محال در لایحه مجازات اسلامی با نگاهی به سیر قانونگذاری»، پژوهشنامه حقوقی، 1(2): ص74-59.
زراعت، ع. 1385. «تعارض اصل و ظاهر»، مجله دانشکده علوم انسانی دانشگاه سمنان، 14(5): ص114-96.
صانعی، پ. 1382. حقوق جزای عمومی، چاپ اول، تهران: انتشارات طرح نو.
غمامی، س. 1386. «قانون گذار در دو راهی حقوق جزای جدید و فقه (نقد ماده 41  قانون مجازات اسلامی تبعات آن در نظام زندانبانی)»، مجله اصلاح و تربیت، 68: ص40-37.
فرهودی­نیا، ح. 1381. جرائم ناقص (بررسی تطبیقی)، چاپ اول، تبریز: انتشارات فروزش. (کتاب)
فیض، ع. 1389.  مقارنه و تطبیق درحقوق جزای عمومی اسلام، چاپ8، تهران: سازمان چاپ و انتشارات.
قیاسی، ج. ساریخانی، ع. خسروشاهی، ق. 1391. مطالعه تطبیقی حقوق جزای عمومی (اسلام وحقوق موضوعه)، چاپ3، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
گلدوزیان، ا. 1387. بایسته­های حقوق جزای عمومی، چاپ16، تهران: انتشارات میزان.
محسنی، م. 1375. دوره حقوق جزای عمومی (پدیده جنایی)، چاپ1، تهران:‌ انتشارات گنج دانش.
محقق داماد، س. 1383. قواعد فقه، جلد4، چاپ12، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
محمدی خراسانی، ع.1370. شرح رسائل، جلد1، چاپ اول، قم: انتشارات دارالفکر.
محمدی، ا. 1385. مبانی استنباط حقوق اسلامی، چاپ25، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
مرعشی، س. 1371. «مصلحت و پایه­های فقهی آن»، مجله قضایی و حقوقی دادگستری جمهوری اسلامی، 6: ص38-9.
معتمد، م. 1351. حقوق جزای عمومی، جلد1، چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه ملی.
مکارم شیرازی، ن. 1427. دائره المعارف فقه مقارن، چاپ اول، قم: انتشارات مدرسه امام على بن ابى طالب علیه السلام.
مکارم شیرازی، ن. 1392. استفتاء، شماره 46_05_09_92 (www.makarem.ir)
مهرپور، ح. 1371. مجموعه نظریات شورای نگهبان، جلد1، چاپ اول، تهران: سازمان انتشارات کیهان.
میر فردی، ق. ایروانیان، ا. 1380. «بررسی تطبیقی، تحلیلی جرم محال در حقوق ایران، انگلستان و فرانسه، ماهنامه کانون، 27 (45): ص46-21.
نراقی، ا. 1417ه.ق. عوائد الأیام فی بیان قواعد الأحکام و مهمات مسائل الحلال و الحرام، چاپ اول، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه.
نوربها، ر. 1384. زمینه حقوق جزای عمومی، چاپ14، تهران: انتشارات دادآفرین.